aşağıdakılar barədə razılığa gəldilər:

3. Razılığa gələn Tərəflərdən hər hansı biri ilə depozitari arasında sonuncunun funksiyalarının icrası ilə bağlı hər hansı fikir ayrılığı yarandıqda, depozitari və ya Razılığa gələn həmin Tərəf bu məsələni bu Konvensiyanı imzalamış Razılığa gələn digər Tərəflərin nəzərinə və ya şəraitdən asılı olaraq, İdarəedici Komitənin və ya Şuranın nəzərinə çatdırır.

Bu Əlavənin anlayışlarının tərifləri, Standartları və Keçid müddətli standartları bu Əlavədə verilən gömrük qaydalarına və prosedurlarına, habelə tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Xüsusi Əlavələrdə olan qaydalara və prosedurlara tətbiq edilir.

Bu Əlavədə, eləcə də Xüsusi Əlavələrdəki qaydalar və prosedurlar üçün yerinə yetirilən şərtlər və tamamlanan gömrük rəsmiyyətçilikləri milli qanunvericiliklə müəyyən edilməli və mümkün qədər sadə olmalıdır.

Gömrük xidməti əməkdaşlığın inkişafı və milli qanunvericiliyə və beynəlxalq müqavilələrə uyğun ən effektiv iş metodlarının tətbiqində iştiraka kömək məqsədi ilə ticarət iştirakçıları ilə konsultativ xarakterli rəsmi münasibətlər yaradır və saxlayır.

Gömrük xidməti malların təqdim edildiyi və ya gömrük rəsmiləşdirilməsinin icra edildiyi gömrük orqanlarını təyin edir. Bu cür orqanların səlahiyyətləri və yerləşmə yerləri, iş saatları təyin edilərkən müəyyən amillər, o cümlədən ticarətin tələbatları nəzərə alınır.

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı hesab edilən səbəblərə görə, lazımi şərait olduqda, gömrük xidməti gömrük qaydalarının və prosedurlarının tətbiqi üçün zəruri olan funksiyaları gömrük orqanının müəyyən edilmiş iş yeri və vaxtından kənar həyata keçirə bilər. Bu zaman gömrük xidməti tərəfindən alınan bütün ödənişlər göstərilən xidmətlərin təqribi dəyəri ilə məhdudlaşdırılır.

Gömrük orqanları ümumi sərhəddəki buraxılış məntəqələrində yerləşdiyi hallarda, həmsərhəd gömrük xidmətləri gömrük orqanlarının iş saatlarını və səlahiyyətlərini uyğunlaşdırırlar.

Ümumi sərhəddəki buraxılış məntəqələrində həmsərhəd dövlətlərin gömrük xidmətləri mümkün olan bütün hallarda birgə gömrük nəzarəti həyata keçirirlər.

Əgər bir gömrük xidməti ümumi sərhəddəki buraxılış məntəqəsində yeni gömrük orqanı yaratmağı və ya mövcud olanı yenidən təşkil etməyi planlaşdırırsa, o, mümkün olan bütün hallarda birgə nəzarətin sadələşdirilməsi üçün birgə buraxılış məntəqəsi yaratmaq məqsədi ilə həmsərhəd gömrük xidməti ilə qarşılıqlı fəaliyyət göstərir.

Milli qanunvericilik şəxsin deklarant kimi tanınması şərtlərini müəyyənləşdirir.

Mallar üzərində sərəncam vermək hüququna malik olan istənilən şəxs deklarant sayılır.

Deklarant bəyannamədə göstərilən məlumatların doğruluğuna və rüsumların və vergilərin ödənilməsinə görə gömrük orqanı qarşısında məsuliyyət daşıyır.

Mallara dair bəyannamə verilməzdən əvvəl deklaranta gömrük xidməti tərəfindən təyin edilən şərtlərlə:

Gömrük xidməti o şərtlə gömrük xidmətinin icazəsi ilə və nəzarəti altında götürülmüş nümunələr barəsində mallara dair ayrıca bəyannamə təqdim edilməsini tələb etmir ki, bu nümunələr müvafiq mal partiyasına aid mal bəyannaməsinə daxil edilsin.

Mal bəyannaməsinin məzmunu gömrük xidməti tərəfindən müəyyənləşdirilir. Bəyannamənin kağız formatı BMT-nin birtipli formatına uyğun olmalıdır. Avtomatlaşdırılmış gömrük rəsmiləşdirilməsi prosesi tətbiq edildiyi halda, elektron üsulla verilən mal bəyannaməsinin formatı, bu informasiya texnologiyaları üzrə Gömrük Əməkdaşlığı Şurasının Tövsiyələri ilə müəyyən edildiyi kimi, elektron məlumatlar mübadiləsinin beynəlxalq standartlarına əsaslanır.

Gömrük xidməti mal bəyannaməsinə daxil edilməli olan məlumatların siyahısını yalnız gömrük rüsumları və vergilərinin hesablanması və alınması, statistikanın formalaşdırılması və gömrük qanunvericiliyinin tətbiqi məqsədləri üçün zəruri sayılan məlumatlarla məhdudlaşdırır.

Gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə deklarant mal bəyannaməsinin doldurulması üçün bütün lazımi informasiyaya malik olmadığı hallarda, ilkin və ya natamam mal bəyannaməsinin verilməsinə o şərtlə icazə verilir ki, onda gömrük xidməti tərəfindən zəruri sayılan məlumatlar olsun və deklarant onu müəyyən edilmiş müddətdə tam doldurmağı öhdəsinə götürsün.

Gömrük xidməti ilkin və ya natamam mal bəyannaməsini qeydiyyatdan keçirdiyi hallarda bu mallara tətbiq edilən gömrük-tarif tənzimlənməsi tədbirləri ilk halda tam və lazımi qaydada doldurulmuş bəyannamə təqdim edilmiş olduğu halda tətbiq edilənlərdən fərqlənməməlidir.

Malların buraxılması ödənilməli olan rüsumların və vergilərin alınmasının təmini üçün zəruri təminatlar verilməsi şərti ilə ləngidilmir.

Gömrük orqanı mal bəyannaməsinin əslinin və yalnız minimum sayda lazımi surətlərinin təqdim edilməsini tələb edir.

Mal bəyannaməsinin təsdiqi üçün gömrük xidməti yalnız həmin əməliyyata nəzarət və gömrük qanunvericiliyinin bütün tələblərinin icrasının təmini üçün zəruri olan sənədləri tələb edir.

Ayrı-ayrı təsdiqedici sənədlər gömrük xidmətinin əsaslı hesab etdiyi səbəblərə görə mal bəyannaməsi ilə birlikdə təqdim edilə bilmədiyi hallarda, gömrük xidməti bu cür sənədlərin müəyyən vaxt dövrü ərzində verilməsinə icazə verir.

Gömrük xidməti təsdiqləyici sənədlərin elektron üsulla təqdim olunmasına icazə verir.

Gömrük xidməti mal bəyannaməsinin işlənməsi üçün lazım olduğu hallar istisna olmaqla, sənədlərdəki məlumatların tərcüməsini tələb etmir.

Gömrük xidməti mal bəyannaməsinin istənilən səlahiyyətli gömrük orqanında verilməsinə icazə verir.

Gömrük xidməti mal bəyannaməsinin elektron üsulla verilməsinə icazə verir.

Mal bəyannaməsi gömrük xidmətinin müəyyənləşdirdiyi iş vaxtında verilir.

Milli qanunvericiliklə mal bəyannaməsinin verilməsi üçün müddətlər müəyyən edilmişsə, bu müddətlər deklaranta mal bəyannaməsini doldurmaq və tələb olunan təsdiqedici sənədləri almaq üçün kifayət etməlidir.

Deklarantın xahişi ilə və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə, gömrük xidməti mal bəyannaməsinin verilməsi üçün müddətləri uzadır.

Milli qanunvericilikdə mallar gəlib çıxanadək mal bəyannaməsinin və təsdiqedici sənədlərin verilmə və qeydiyyatı və yoxlanılması qaydasını tənzimləyən müddəalar nəzərdə tutulur.

Gömrük xidməti mal bəyannaməsini qeydiyyatdan keçirə bilmədiyi hallarda, o, deklaranta bunun səbəblərini bildirir.

Gömrük xidməti deklaranta verilmiş mal bəyannaməsinə bu şərtlə dəyişikliklər etməyə icazə verir ki, bu cür sorğu alındığı anadək o, mal bəyannaməsini yoxlamağa və ya malların yoxlanmasına başlamasın.

Əgər sorğu mal bəyannaməsinin yoxlanılmasının başlanmasınadək alınmışsa, gömrük xidməti deklaranta verilmiş mal bəyannaməsinə o şərtlə dəyişikliklər etməyə icazə verir ki, deklarantın göstərdiyi səbəblər gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılsın.

Deklarantın mal bəyannaməsini geri götürməyə və başqa gömrük rejiminin tətbiqi barədə xahişinə bir şərtlə icazə verilir ki, bu barədə xahiş gömrük xidmətinə mallar buraxılanadək verilsin, səbəblər də gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılsın.

Mal bəyannaməsinin yoxlanılması mal bəyannaməsinin qeydiyyatdan keçməsi ilə eyni zamanda, yaxud mümkün qədər qısa müddətdə icra edilir.

Mal bəyannaməsini yoxlamaq məqsədi ilə gömrük xidməti yalnız gömrük qanunvericiliyinə əməl edilməsinə əmin olmaq üçün zəruri saydığı hərəkətləri edir.

Gömrük xidmətinin tələblərinə əməl etmə və kommersiya sənədləşməsinin aparılmasının qənaətbəxş sistemindən istifadə də daxil olmaqla, gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilmiş meyarlara cavab verən müvəkkil şəxslər üçün gömrük xidməti aşağıdakıları nəzərdə tutur.

Gömrük xidməti bəyannamədə göstərilən malların yoxlanılmasına dair qərar qəbul etdiyi hallarda bu cür yoxlama mal bəyannaməsi qeydiyyatdan keçirildikdən sonra mümkün qədər qısa müddətdə aparılır.

Yoxlamalar planlaşdırılarkən canlı heyvanların və tez xarab olan malların, habelə gömrük xidməti tərəfindən təcili xarakterli sayılan malların yoxlanmasına üstünlük verilir.

Mallar digər səlahiyyətli orqanların nəzarətindən keçməli olduğu hallarda gömrük xidməti də yoxlama planlaşdırırsa, gömrük xidməti bu cür yoxlamaların əlaqələndirilməsini və imkan daxilində, onların eyni zamanda keçirilməsini təmin edir.

Gömrük xidməti malların yoxlanılmasında deklarantın iştirakına və ya təmsil edilməsinə dair xahişlərinə baxır. Müstəsna hallar yoxdursa, bu cür xahişlər təmin edilir.

Gömrük xidməti məqsədəuyğun sayırsa, yoxlama keçirilməsinin sadələşdirilməsi üçün ona hər hansı zəruri kömək göstərilməsi məqsədi ilə malların yoxlanılmasında deklarantın və ya onun nümayəndəsinin iştirakını tələb edir.

Nümunələr/problar yalnız o hallarda götürülür ki, bu, gömrük xidməti tərəfindən malların tarif mövqeyinin adının və/və ya bəyan edilən malların dəyərinin müəyyən edilməsi, yaxud da milli qanunvericiliyin digər müddəalarının tətbiqinin təmini məqsədləri üçün zəruri olsun. Götürülən nümunələr/problar minimal olmalıdır.

Gömrük xidməti səhvlərin qəsdən və əvvəlcədən bilərəkdən yanıltma niyyəti ilə və ya kobud etinasızlıq nəticəsində edilmədiyinə əmin olduqda, səhvlərə görə əhəmiyyətli sanksiyalar tətbiq etmir. Gömrük xidməti bu cür səhvlərin təkrarlanmasının qarşısının alınmasını zəruri saydığı hallarda sanksiyalar bu məqsədə nail olmaq üçün gərəkli olduğundan çox olmayan həcmdə tətbiq edilə bilər.

Mal bəyannaməsində göstərilən mallar bilavasitə gömrük xidməti tərəfindən onların yoxlanması keçirildikdən sonra və ya onların yoxlanılmasının keçirilməməsinə dair qərar qəbul edildikdən sonra buraxılır, bir şərtlə ki:

Gömrük xidməti gələcəkdə deklarantın gömrük rəsmiləşdirilməsinin başa çatması üçün bütün əməliyyatları yerinə yetirəcəyini güman etmək üçün yetərli əsaslara malikdirsə, o, malları deklarantın gömrük xidməti tərəfindən qəbul edilə bilən, müvafiq mal partiyası haqqında əsas məlumatlar olan kommersiya sənədi və ya rəsmi sənəd təqdim etməsi, zəruri hallarda isə tələb olunan rüsumların və vergilərin ödənilməsini təmin edən zəmanət təqdim etməsi şərti ilə buraxır.

Gömrük xidməti malların nümunələrinin/problarının laboratoriya analizinin keçirilməsi, müfəssəl texniki sənədləşmə və ya mütəxəssis rəyi təqdim edilməsinə dair qərar qəbul etdiyi hallarda, o, malları müvafiq tədqiqatların nəticələri alınanadək o şərtlə buraxır ki, bütün zəruri təminatlar verilmiş olsun və bu cür mallar hər hansı qadağa və məhdudiyyətlərin təsiri altına düşməsin.

Hüquqpozma aşkar edildikdə, gömrük xidməti bir şərtlə inzibati və ya məhkəmə prosedurlarının sonunu gözləmədən malların buraxılmasını həyata keçirir ki, mallar müsadirə altına düşməsin və ya gələcəkdə maddi sübut kimi tələb olunmasın, habelə deklarant gömrük rüsumları və vergilərini ödəsin və bütün əlavə rüsum və vergilərin, həmçinin qoyula bilən cərimə məbləğlərinin alınmasını təmin edən zəmanəti təqdim etsin.

Mallar hələ sərbəst dövriyyə üçün buraxılmadığı və ya digər gömrük rejimi altına yerləşdirilmədiyi hallarda və heç bir hüquqpozma aşkar edilməməsi şərti ilə aşağıdakı hallarda müvafiq şəxsə rüsumlar və vergilərin ödənilməsi tələbi qoyulmur və ya onun ödədiyi rüsum və vergilər geri qaytarılır:

Malların məhv edilməsi nəticəsində əmələ gəlmiş, istənilən tullantılar və ya qalıqlar, onlar daxili bazarda istifadə edildikdə və ya ixrac edildikdə, onlara görə bu vəziyyətdə gətirilən və aparılan bu cür tullantılara və ya qalıqlara tətbiq edilən rüsumlar və vergilər alınır.

Hüquqpozmaların aşkar edilməməsinə baxmayaraq, müəyyən edilmiş müddətdə bəyan edilməmiş, yaxud da buraxıla bilməyən mallar gömrük xidməti tərəfindən satıldığı hallarda, onların satışından daxilolmalar, müvafiq rüsumlar və vergilər və digər xərclər çıxılmaqla, onları almağa hüququ olan şəxslərin hesablarına köçürülür, bu, mümkün olmadıqda isə, onlar müəyyən olunmuş müddətdə həmin şəxslər üçün ehtiyatda saxlanılır.

Rüsumların və vergilərin ödənilməsi üzrə öhdəliklər yaranmasının şərtləri milli qanunvericiliklə müəyyən edilir.

Tətbiq edilən rüsum və vergilərin hesablanmasının icra edilmə müddəti milli qanunvericiliklə müəyyən edilir. Hesablanma mal bəyannaməsi verildikdən və ya rüsum və vergilərin ödənilməsi vəzifəsi başqa cür yarandıqdan sonra mümkün qədər qısa müddətdə həyata keçirilir.

Rüsum və vergi məbləğlərinin hesablanma bazası olan elementlər və onların müəyyən edilmə şərtləri milli qanunvericiliklə müəyyən edilir.

Rüsum və vergi dərəcələri rəsmi nəşrlərdə dərc olunur.

Milli qanunvericilik rüsum və vergilərin dərəcələrinin müəyyənləşdirildiyi zaman təyin edir.

Milli qanunvericilik rüsum və vergilərin ödənilmə formasını müəyyən edir.

Milli qanunvericilik rüsum və vergilərin ödənilməsinə məsul olan şəxsi/şəxsləri müəyyən edir.

Milli qanunvericilik rüsum və vergilərin ödənilmə müddətini və yerini müəyyən edir.

Milli qanunvericilik rüsum və vergilərin mallar buraxıldıqdan sonra ödənilməsinin mümkünlüyünü nəzərdə tutduğu hallarda, onların ödənilmə müddəti bu cür buraxılmadan sonra 10 gündən az olmamalıdır. Mallar buraxıldığı andan müəyyən edilmiş ödənilmə müddətinədək olan dövr ərzində faizlər alınmır.

Milli qanunvericilik gömrük xidmətinin müəyyən edilmiş müddətdə ödənilməmiş rüsum və vergilərin alınması üzrə tədbirlər görə biləcəyi müddəti müəyyən edir.

Milli qanunvericilik vaxtında ödənilməmiş rüsum və vergilərin məbləğlərindən artıq tutulan ödənişlərin hesablanması üçün faiz dərəcələrini və onların tətbiqi şərtlərini müəyyən edir.

Ödənilmə faktı başqa cür təsdiq edilə bilməzsə, rüsumlar və vergilər ödənilərkən ödəyiciyə ödəniş barədə sənəd verilir.

Milli qanunvericilik rüsumlar və vergilərin ondan aşağı rüsum və vergilərin alınmayacağı minimal dəyərini və/və ya minimal məbləğini müəyyən edir.

Gömrük xidməti mal bəyannaməsində rüsumlar və vergilər hesablanarkən buraxılan səhvlərin rüsum və vergilərin qanunvericiliklə müəyyən edildiyindən daha az məbləğlərinin alınmasına və ya tutulmasına gətirib çıxara biləcəyini və ya gətirib çıxardığını aşkar etdiyi hallarda, o, səhvləri düzəldir və ödənilməmiş məbləğləri alır. Bununla belə, həmin məbləğlər milli qanunvericiliklə müəyyən edilmiş minimal hədlərdən aşağıdırsa, gömrük xidməti ödənilməmiş məbləğləri almır və ya tutmur.

Milli qanunvericilik rüsum və vergilərin ödənilmə müddətinin uzadılmasının mümkünlüyünü nəzərdə tutursa, o bu cür müddət uzadılmasının hansı şərtlər altında verildiyini müəyyən edir.

Rüsum və vergilərin ödənilmə müddəti uzadıldıqda, imkan dərəcəsində faizlər tutulmur.

Rüsum və vergilərin ödənilməsi üzrə uzadılan müddət on dörd gündən az olmur.

Rüsum və vergilərin qaytarılması, onların hesablanmasında edilmiş səhv nəticəsində rüsum və vergilərin artıq ödənilməsi hallarında həyata keçirilir.

Gətirilmə və ya aparılma anında mallarda qüsurlar aşkar edildiyi, yaxud hər hansı başqa şəkildə onların razılaşdırılmış xüsusiyyətlərə uyğun gəlmədiyi, onların mal göndərən şəxsə, yaxud onun göstərdiyi başqa şəxsə qaytarıldığı müəyyən edilmişsə, aşağıdakı şərtlərə əməl edildikdə, gətirilən və ya aparılan mallar barəsində rüsumların və vergilərin qaytarılması həyata keçirilir:

Bununla belə mallardan istifadə rüsum və vergilərin qaytarılmasına maneə törətmir, bir şərtlə ki, bu cür istifadə qüsurların və ya təkrar ixraca yaxud təkrar idxala səbəb olmuş digər halların aşkar edilməsi üçün vacib hesab edilsin.

Təkrar ixracın və təkrar idxalın alternativi kimi mallar gömrük nəzarəti altında və ya gömrük xidmətinin icazəsi ilə dövlətin xeyrinə verilə bilər və ya gələcək kommersiya istifadəsi üçün yararsız hala gətirilə bilər. Bu cür verilmə və ya məhv etmə dövlət üçün heç bir xərcə səbəb olmur.

Gömrük xidmətinin icazəsi ilə əvvəl bəyan edilmiş gömrük rejimi dəyişdirildiyi hallarda, mallar yeni seçilmiş gömrük rejimi altına yerləşdirilərkən, ödənilməli olan rüsum və vergilərin məbləğlərindən artıq olan rüsum və vergilərin qaytarılması həyata keçirilir.

Qaytarılmaya dair ərizələr üzrə qərarlar yazılı formada qəbul edilir və əlaqədar şəxslərə mümkün qədər qısa müddətdə bildirilir, artıq ödənilmiş məbləğlərin qaytarılması ərizənin əsaslılığı yoxlanıldıqdan sonra ən qısa müddətlərdə həyata keçirilir.

Artıq ödənilmiş məbləğlərin rüsum və vergilərin hesablanması zamanı gömrük xidmətinin səhvinin nəticəsi olduğu gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edildiyi hallarda qaytarılma prioritet qaydada həyata keçirilir.

Keçdikdən sonra qaytarılmaya dair ərizənin təmin edilə bilməyəcəyi müddətlər müəyyən edildiyi halda, bu cür müddətlər yetərli olmalı və mövcud olduqları zaman rüsum və vergilər qaytarıla bilən hər bir halın fərqli xüsusiyyətlərini nəzərə almalıdırlar.

Tutulan məbləğ milli qanunvericiliklə müəyyən edilən minimum məbləğdən az olduqda qaytarılma həyata keçirilmir.

Milli qanunvericilik təminatlar verilməsini tələb edən halları sadalayır və onların verilmə formalarını müəyyən edir.

Gömrük xidməti təminatların məbləğini müəyyən edir.

Təminat verməsi tələb olunan istənilən şəxsə gömrük xidməti üçün məqbul olması şərti ilə təminat formalarından birini seçməyə icazə verilir.

Milli qanunvericiliklə nəzərdə tutulduğu hallarda, gömrük xidməti onun qarşısında götürülmüş öhdəliyin yerinə yetiriləcəyinə əmindirsə, təminatlar verilməsini tələb etmir.

Gömrük prosedurlarından irəli gələn öhdəliklərin yerinə yetirilməsinin təmini üçün təminatlar verilməsi tələb olunduğu hallarda gömrük xidməti deklarantlardan, o cümlədən həmin gömrük ərazisindəki müxtəlif gömrük orqanlarında malları müntəzəm bəyan edən deklarantlardan baş təminatı qəbul edir.

Təminatlar verilməsi tələb edildiyi hallarda bu təminatların ümumi məbləği mümkün qədər minimal olur və rüsum və vergilərə münasibətdə zəruri halda tutulmalı olan məbləğdən artıq olmur.

Təminatlar verilmişsə, bu təminatlar üzrə öhdəliklərdən azadetmə, gömrük xidməti icrasının təmini üçün həmin təminatların verilmiş olduğu öhdəliklərin lazımi qaydada icra edildiyini yəqinləşdirdikdən sonra mümkün qədər qısa müddətdə həyata keçirilir.

Gömrük ərazisinə gətirilən və oradan aparılan istənilən mallar, o cümlədən nəqliyyat vasitələri, gömrük rüsum və vergilərinin tutulma obyektləri olub-olmadıqlarından asılı olmayaraq, gömrük nəzarətindən keçməlidir.

Gömrük nəzarəti gömrük qanunvericiliyinə əməl edilməsinin təmini üçün gərəkli olan hədlə məhdudlaşır.

Gömrük nəzarəti formaları seçilərkən, riskin idarə edilməsi sistemindən istifadə olunur.

Gömrük xidməti yoxlanılmalı olan şəxslərin və malların, o cümlədən nəqliyyat vasitələrinin müəyyən edilməsi üçün risklərin və bu cür yoxlamanın dərəcəsinin təhlili metodunu tətbiq edir.

Gömrük xidməti riskin idarə olunması sisteminə dəstək vermək məqsədi ilə qanunvericiliyə əməl edilməsinin qiymətləndirilməsi üzrə strategiya qəbul edir.

Gömrük nəzarəti sisteminə audit metodları əsasında nəzarət daxil edilir.

Gömrük xidməti gömrük nəzarətinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə digər gömrük xidmətləri ilə əməkdaşlığa və qarşılıqlı yardım haqqında sazişlər bağlamağa çalışır.

Gömrük xidməti gömrük qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi üçün ticarət iştirakçıları ilə əməkdaşlığa və qarşılıqlı anlaşma haqqında Memorandumlar bağlamağa çalışır.

Gömrük xidməti gömrük nəzarətinin təkmilləşdirilməsi üçün, mümkün dərəcədə, informasiya texnologiyalarından və elektron rabitə vasitələrindən istifadə edir.

Gömrük xidmətinin tələbləri ilə uyğunlaşmanın təmin edilməsi məqsədi ilə gömrük xidməti ticarət iştirakçılarının gömrük əməliyyatlarına təsir edən elektron rabitə sistemlərini qiymətləndirir.

Gömrük əməliyyatlarına kömək etmək məqsədi ilə, gömrük xidməti informasiya texnologiyasından, onlar iqtisadi cəhətdən faydalı və gömrük xidmətləri və ticarət iştirakçıları üçün effektiv olduqda, istifadə edir. Gömrük xidməti onun tətbiqi üçün şərtləri müəyyən edir.

Kompüter sistemlərini tətbiq edərkən, gömrük xidməti müvafiq beynəlxalq standartları tətbiq edir.

İnformasiya texnologiyaları tətbiq edilərkən, mümkün dərəcədə, bilavasitə marağı olan bütün şəxslərlə maksimum geniş məsləhətləşmələr həyata keçirilir.

Yeni və ya yenidən baxılmış milli qanunvericilik aşağıdakıları nəzərdə tutmalıdır:

Marağı olan şəxslər gömrük xidməti ilə qarşılıqlı münasibətlərini, öz seçimlərinə görə, şəxsən və ya onun adından fəaliyyət göstərən müvəkkil üçüncü şəxs vasitəsi ilə həyata keçirirlər.

Milli qanunvericilik gömrük xidməti ilə qarşılıqlı münasibətlərdə bir şəxsin digər şəxs üçün və ya onun adından fəaliyyət göstərməsi üçün şərtləri və rüsum və vergilərin ödənilməsinə, eləcə də hər hansı pozuntulara görə üçüncü tərəflərin gömrük xidməti qarşısında məsuliyyətini müəyyən edir.

Marağı olan şəxsin seçiminə görə, gömrük əməliyyatları onun tərəfindən öz adından həyata keçirildikdə, bu marağı olan şəxs üçün üçüncü şəxs tərəfindən gömrük əməliyyatları həyata keçirildiyi zaman yaradılan əlverişli şəraitdən və ya qoyulan tələblərdən daha sərt şərait yaradılmamalı və ya daha sərt tələblər qoyulmamalıdır.

Müvəkkil edilmiş üçüncü şəxs gömrük xidməti ilə qarşılıqlı münasibətlərdə onu öz mənafeyini təmsil etməyə müvəkkil etmiş şəxslə eyni hüquqlara malikdir.

Gömrük xidməti ticarət iştirakçıları ilə rəsmi məsləhətləşmələr keçirərkən üçüncü şəxslərin iştirak imkanını nəzərdə tutur.

Gömrük xidməti üçüncü şəxsin gömrük əməliyyatlarına hansı şərtlər əsasında buraxılmadığını müəyyən edir.

Gömrük xidməti yazılı surətdə üçüncü şəxsi həmin şəxsin gömrük əməliyyatlarında iştirakından imtinaya dair qərarı barədə xəbərdar edir.

Gömrük xidməti istənilən marağı olan şəxsin gömrük qanunvericiliyinin tətbiqi üzrə ümumi xarakterli bütün zəruri informasiya ilə maneəsiz tanış olmasını təmin edir.

Tanış olmaq imkanı təmin edilmiş informasiyada gömrük qanunvericiliyinin və ya inzibati tədbir və ya tələblərin üzündən düzəlişlər edilməsinə ehtiyac varsa, gömrük xidməti bu cür dəyişikliklər qüvvəyə minənədək, əvvəlcədən bildirmənin yolverilməz olduğu hallar istisna olmaqla, marağı olan şəxslərin bu dəyişiklikləri nəzərə ala bilməsi üçün yetərli olan müddətlərdə dəqiqləşdirilmiş informasiya ilə maneəsiz tanış olması imkanını təmin edir.

Gömrük xidməti informasiyanın təqdim olunmasını asanlaşdırmaq məqsədi ilə informasiya texnologiyalarını tətbiq edir.

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında gömrük xidməti mümkün qədər qısa müddətdə gömrük qanunvericiliyi ilə bağlı marağı olan şəxs tərəfindən qoyulmuş konkret məsələlər üzrə mümkün qədər dəqiq informasiya verir.

Gömrük xidməti təkcə sorğu edilən informasiyanı yox, həm də marağı olan şəxsin nəzərinə çatdırmağı məqsədəuyğun hesab etdiyi, işə aid olan istənilən digər informasiyanı verir.

İnformasiya verilərkən gömrük xidməti, bu cür yayılmanın milli qanunvericiliklə nəzərdə tutulduğu və ya sanksiyalaşdırıldığı hallar istisna olmaqla, gömrük xidmətinin və ya üçüncü şəxslərin mənafeyinə toxunan özəl və məxfi xarakterli məlumatların yayılmamasını təmin etməyə borcludur.

Gömrük xidməti informasiyanı pulsuz verə bilməzsə, hər hansı ödəniş göstərilmiş xidmətlərin təqribi dəyəri ilə məhdudlaşır.

Marağı olan şəxsin yazılı müraciəti əsasında gömrük xidməti qərarını yazılı formada və milli qanunvericiliklə müəyyən edilmiş müddətdə təqdim edir. Qərar marağı olan şəxs üçün əlverişsizdirsə, sonuncuya onun çıxarılma səbəbləri bildirilir və şikayətvermə hüququ izah edilir.

Marağı olan şəxsin xahişi ilə gömrük xidməti, bütün zəruri hesab etdikləri informasiyaya malik olduğu təqdirdə, icra üçün məcburi olan göstərişləri verir.

Milli qanunvericilik gömrük məsələləri üzrə şikayətvermə hüququnu nəzərdə tutur.

Hüquqlarına və mənafeyinə bilavasitə gömrük xidmətinin qərarı və ya hərəkətsizliyi ilə toxunulan istənilən şəxsin şikayətvermə hüququ vardır.

Gömrük xidmətinin qərarı və ya hərəkətsizliyi ilə hüquqlarına və mənafeyinə toxunulan şəxsə, o, gömrük xidmətinə verdikdən sonra, sorğusuna görə və milli qanunvericiliklə müəyyən edilmiş müddətlərdə bu cür qərarın və ya hərəkətsizliyin səbəbi bildirilir. Bu, şikayətvermə ilə nəticələnə və ya nəticələnməyə bilər.

Milli qanunvericilik gömrük xidmətinə ilkin şikayətvermə hüququnu nəzərdə tutur.

Şikayət gömrük xidməti tərəfindən təmin olunmadan saxlanıldığı halda, şikayətverən gömrük xidmətindən asılı olmayan orqana sonradan şikayətvermə hüququna malikdir.

Sonuncu instansiyada şikayətverən şəxs məhkəmə orqanına müraciət etməyə haqlıdır.

Şikayət yazılı formada verilməli və əsaslandırılmalıdır.

Gömrük xidmətinin qərarından verilən şikayət üçün elə müddətlər qoyulur ki, ərizəçinin şikayət verilən qərarı öyrənmək və şikayət ərizəsi hazırlamaq üçün kifayət qədər vaxtı olsun.

Gömrük orqanlarına şikayət verildiyi hallarda gömrük xidməti eyni zamanda hər hansı təsdiqedici sübutların təqdim edilməsini tələb etmir, lakin müvafiq hallarda bu cür sübutların təqdim edilməsi üçün yetərli vaxt ayırır.

Gömrük xidməti şikayət üzrə qərar çıxarır və mümkün qədər qısa müddətdə ərizəçiyə müvafiq yazılı bildiriş göndərir.

Gömrük xidməti şikayətin təmin edilməsini rədd edirsə, o, səbəbləri yazılı formada göstərir və ərizəçini onun müvafiq inzibati və ya müstəqil orqana sonrakı şikayətvermə hüququ, habelə bu cür şikayətin verilməsi üçün ayrılmış müddət barədə məlumatlandırır.

Şikayət təmin olunursa, gömrük xidməti ən qısa müddətdə öz qərarını və ya müstəqil orqanın, yaxud məhkəmə orqanının qərarını, əgər o, bu qərarla bağlı şikayət verməzsə, icra edir.

Mal bəyannaməsi verilənədək gömrük rəsmiyyətçilikləri bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilən dərəcədə Baş əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Mal bəyannaməsi verilənədək gömrük rəsmiyyətçilikləri malların mənşə ölkəsindən və ya göndərildiyi ölkədən asılı olmayaraq, eyni dərəcədə tətbiq edilməlidir.

Milli qanunvericilik malların gömrük ərazisinə gətirilmə yerlərini müəyyən edir. Gömrük xidməti yalnız nəzarət məqsədləri üçün lazım bildiyi hallarda malların bilavasitə gömrük orqanına və ya gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilən digər yerə çatdırılma marşrutlarını müəyyən edir. Bu yerlərin və marşrutların təyin edilməsi üçün müəyyən amillər, o cümlədən ticarətin məxsusi tələbatları nəzərə alınır.

Bu Standart gömrük ərazisində yerləşən limanda və ya hava limanında dayanmadan həmin gömrük ərazisini keçən dəniz və ya hava gəmiləri ilə daşınan mallar barədə tətbiq edilmir.

(b) Daşıyıcının vəzifələri

Daşıyıcı bütün malların yük bəyannaməsində göstərilməsinə görə və ya onlar barədə informasiyanın gömrük xidmətinin nəzərinə istənilən digər icazə verilmiş üsulla çatdırılmasına görə gömrük xidməti qarşısında məsuliyyət daşıyır.

Malların gömrük ərazisinə gətirilməsi daşıyıcı üçün onların gecikdirilmədən bilavasitə gömrük orqanına və ya gömrük orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş digər yerə, tələb olunan yerlərdə müəyyən edilmiş marşrutlarla getməklə çatdırmaq vəzifəsi yaradır. Bu zaman malların vəziyyətinin dəyişdirilməsinə və ya qablaşdırmalarının zədələnməsinə, habelə gömrük plomblarının zədələnməsinə yol verilmir.

Bu Standart gömrük ərazisində yerləşən limanda və ya hava limanında dayanmadan həmin gömrük ərazisini keçən dəniz və ya hava gəmiləri ilə daşınan mallar barədə tətbiq edilmir.

Əgər malların gömrük ərazisinə gətirildikləri yerdən səlahiyyətli gömrük orqanına və ya müəyyən edilmiş digər yerə çatdırılması qəza və ya fors-major halları nəticəsində dayandırılırsa, daşıyıcı mallardan icazəsiz istifadəyə yol verilməməsi və Gömrük xidmətinin və ya digər səlahiyyətli orqanların qəzanın xarakteri və ya malların çatdırılmasının kəsilməsinə səbəb olmuş digər hallar barədə məlumatlandırılması üçün bütün məqsədəuyğun tədbirləri görməyə borcludur.

Malların təqdim edilməli olduğu gömrük orqanı malların gömrük ərazisinə gətirildikləri yerdə yerləşmirsə, gömrük xidməti yalnız nəzarət məqsədləri üçün bunu zəruri saydığı hallarda sənədlərin gətirilmə yerində verilməsini tələb etməlidir.

Gömrük xidməti sənədləri malların ona təqdim edilməsi ilə əlaqədar tələb etdiyi hallarda bu sənədlərdə olan informasiya yalnız malların və nəqliyyat vasitələrinin eyniləşdirilməsi üçün lazım olan məlumatlarla məhdudlaşır.

Gömrük xidməti tələb olunan məlumatları daşıyıcının adi sənədlərində olan məlumatlarla məhdudlaşdırmalı və bu məqsədlər üçün nəqliyyat sahəsində beynəlxalq sazişlərdə nəzərdə tutulan tələblərə əsaslanmalıdır.

Gömrük xidməti adətən yük bəyannaməsini malların təqdimi üçün tələb olunan yeganə sənəd kimi qəbul etməlidir.

Malların təqdimi üçün tələb olunan sənədlərin qəbulu üzrə məsul olan gömrük orqanı, həmçinin mal bəyannaməsini də qəbul etməyə səlahiyyətləndirilməlidir.

Əgər gömrük xidmətinə təqdim edilən sənədlər bu məqsədlər üçün işlədilməsi şərtləndirilməmiş dildə, yaxud malların gətirildiyi ölkənin dili olmayan dildə tərtib olunmuşsa, gömrük xidməti əsasən bu sənədlərdə olan müfəssəl məlumatların tərcüməsini tələb etmir.

(b) Malların iş vaxtından kənar gətirilməsi

Gömrük xidməti gömrük orqanına iş vaxtından kənar gətirilmə halında mallardan gömrük ərazisində icazəsiz istifadənin qarşısının alınması üçün daşıyıcı tərəfindən görülən ehtiyat tədbirlərini müəyyən edir.

Daşıyıcının sorğusu əsasında və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı hesab edilən səbəblərə görə, sonuncu, imkan daxilində, mal bəyannaməsi verilənədək olan gömrük rəsmiyyətçiliklərinin gömrük orqanının iş vaxtı xaricində yerinə yetirilməsinə icazə verməyə borcludur.

Milli qanunvericilik malların boşaldılmasına icazə verilən yerləri müəyyənləşdirir.

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə, sonuncu, malların boşaldılmasının bu məqsədlər üçün müəyyən edilməmiş digər yerlərdə həyata keçirilməsinə icazə verməyə borcludur.

(b) Malların boşaldılmasına başlanılması

Yükün boşaldılmasına nəqliyyat vasitəsinin yük boşaltma yerinə gəlməsindən sonra ən qısa müddətdə icazə verilir,

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə, sonuncu, imkan daxilində malların gömrük orqanının iş vaxtından kənar keçirilməsinə icazə verməlidir.

Aşağıdakılarla bağlı gömrük xidməti tərəfindən alınan yığımlar göstərilən xidmətlərin təqribi dəyəri ilə məhdudlaşır.

Malların müvəqqəti saxlanması bu Fəslin müddəaları və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Gömrük xidməti ticarətin tələbatlarının ödənilməsinin təmini üçün zəruri saydığı bütün hallarda müvəqqəti saxlanc anbarları yaradılmasına icazə verir.

Miqdarından, mənşə ölkəsindən və ya göndərildiyi ölkədən asılı olmayaraq, bütün malların müvəqqəti saxlancına icazə verilməlidir. Bununla belə, təhlükəli mallar, başqa mallara ziyan vura bilən mallar, yaxud xüsusi saxlanma şəraiti tələb edən malların müvəqqəti saxlancına xüsusi təchiz edilmiş və səlahiyyətli orqanlar tərəfindən onların qəbulu üçün təyin edilmiş anbarlarda icazə verilməlidir.

Malları müvəqqəti saxlanca yerləşdirmək üçün tələb olunan yeganə sənəd, bu malların təsviri olan və onlar gömrük xidmətinə təqdim edilərkən istifadə olunan sənəddir.

Gömrük xidməti yük bəyannaməsini və ya digər kommersiya sənədini malların müvəqqəti saxlanca qoyulması üçün lazım olan yeganə sənəd kimi qəbul etməyə bir şərtlə borcludur ki, bu yük bəyannaməsində və ya digər kommersiya sənədində adı çəkilən mallar müvəqqəti anbara yerləşdirilsin.

Gömrük xidməti müvəqqəti anbarların qurulmasına, təchiz edilməsi və işinin təşkilinə aid tələbləri, habelə malların saxlanması, anbar uçotunun və hesabatının aparılması və gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün şərtləri müəyyən edir.

Müvəqqəti saxlancda olan mallar barəsində gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə onların dəyişilməz şəkildə qorunmasının təmini üçün adi əməliyyatların həyata keçirilməsinə icazə verilir.

Müvəqqəti saxlancda olan mallar barəsində gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə onların müvəqqəti anbardan aparılmasının və sonrakı nəqlinin sürətləndirilməsi üçün zəruri olan adi əməliyyatların həyata keçirilməsinə icazə verilməlidir.

Milli qanunvericilik müvəqqəti saxlanc üçün məhdud müddət müəyyən edirsə, bu müddət idxalçının malların hər hansı başqa gömrük rejimi altında yerləşdirilməsi üçün zəruri rəsmiyyətçilikləri tam şəkildə yerinə yetirmək imkanına malik olması üçün kifayət etməlidir.

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə gömrük xidməti ilkin müəyyən edilmiş müddəti uzatmalıdır.

Müvəqqəti anbardan aparılanadək qəza və ya fors-major hallar nəticəsində yararsız hala düşmüş, xarab olmuş və ya zədələnmiş malların bir şərtlə yararsız, korlanmış və ya zədələnmiş halda gətirilmiş mallar barəsində olduğu kimi gömrük rəsmiləşdirilməsinə icazə verilir ki, yararsızlıq korlanma və ya zədələnmə gömrük xidməti üçün qənaətbəxş sayılan lazımi qaydada müəyyən edilsin.

Mallar üzərində sərəncam vermək hüququna malik olan istənilən şəxs, hər bir halda tətbiq edilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilməsi şərti ilə on-ları müvəqqəti anbardan aparmağa haqlıdır.

Mallar müvəqqəti anbardan müəyyən edilmiş müddətdə aparılmadıqda, milli qanunvericilik hansı qaydaya əməl etmək lazım olduğunu müəyyənləşdirir.

Sərbəst dövriyyə üçün buraxılış bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq oluna biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik mal bəyannaməsinin standart formasına alternativ olan mal bəyanetmə formalarını nəzərdə tutmalıdır, bir şərtlə ki, onlar sərbəst dövriyyəyə buraxılış üçün nəzərdə tutulan mallara aid zəruri məlumatların təqdim edilməsini təmin etsin.

Eyni vəziyyətdə təkrar idxal bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Eyni vəziyyətdə təkrar idxala hətta o halda icazə verilir ki, aparılmış malların yalnız bir hissəsi qaytarılsın.

Əgər şərait əsas verirsə, eyni vəziyyətdə təkrar idxala hətta malların geriyə gətirilməsi onları aparmış şəxs yox, başqa şəxs tərəfindən həyata keçirildiyi halda da icazə verilir.

Eyni vəziyyətdə təkrar idxal o əsasa görə rədd edilməməlidir ki, mallar xaricdə olarkən istifadə olunmuş və ya zədələnmiş, yaxud da köhnəlmiş vəziyyətə düşmüşdür.

Eyni vəziyyətdə təkrar idxala o əsasa görə rədd cavabı verilməməlidir ki, xaricdə olarkən mallar, onların qorunması və saxlanması üçün lazım olan əməliyyatlara məruz qalmışlar, lakin bir şərtlə ki, bu cür əməliyyatlar malların aparılması anında onların dəyərinin artmasına səbəb olmasın.

Eyni vəziyyətdə təkrar idxal bilavasitə xaricdən gətirilən mallarla məhdudlaşmır, ona həmçinin artıq başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilmiş mallar üçün də yol verilir.

Eyni vəziyyətdə təkrar idxal o əsasa görə rədd edilməməlidir ki, mallar onların geriyə gətirilməsi niyyəti barədə elan edilmədən aparılmışdır.

Elə bir müddət müəyyən edilmişsə ki, o keçdikdən sonra eyni vəziyyətdə təkrar idxala yol verilmir, onun davamiyyəti hər bir hala dair müxtəlif xüsusatları nəzərə almaq üçün kifayət etməlidir.

Gömrük xidməti yalnız o hallarda eyni vəziyyətdə təkrar idxal edilən malların aparıldıqları gömrük orqanında bəyan edilməsini tələb edir ki, bu cür bəyanetmə təkrar idxal rejiminə kömək etsin.

Malların beynəlxalq daşınması üçün istifadə edilən qablaşdırmaların, konteynerlərin, altlıqların və kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin təkrar idxalı üçün o halda yazılı mal bəyannaməsi tələb olunur ki, bu, qablaşdırılmaların, konteynerlərin, altlıqların və kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin aparılması zamanı sərbəst dövriyyədə olmaları gömrük xidməti üçün qənaətbəxş üsulla təsdiq edilsin.

Deklarantın sorğusu ilə gömrük xidməti geriyə qaytarmaq niyyəti bildirilməklə malların aparılmasına icazə verir və onların təkrar idxalına kömək edən bütün lazımi tədbirləri görür.

Gömrük xidməti geriyə qaytarmaq niyyəti bildirilməklə aparılan malların eyniləşdirilməsinə aid tələbləri müəyyən edir. Bu, həyata keçirildikdə, malların xarakteri və toxunulan maraqların mühümlüyü lazımi qaydada nəzərə alınır.

Geriyə qaytarmaq niyyəti bildirilməklə aparılan mallara münasibətdə tətbiq edilə bilən ixrac rüsumları və vergilərindən şərti azadetmə tətbiq edilməlidir.

Hər bir halda tətbiq edilə bilən müvafiq şərtlər və rəsmiyyətçiliklərə əməl olunmuşsa, marağı olan şəxsin sorğusu ilə gömrük xidməti geriyə qaytarmaq niyyəti bildirilməklə malların aparılmasını birdəfəlik ixracla əvəz etməyə icazə verir.

Əgər eyni mal dəfələrlə geriyə qaytarmaq niyyəti bildirilməklə aparılırsa, deklarantın sorğusu ilə gömrük xidməti mal ilk dəfə aparılarkən verilən, geriyə qaytarmaq niyyəti elan edilməklə aparılmaya dair bəyannamənin təkrar idxalın sonrakı halları və bu malın müəyyən vaxt ərzində aparılması üçün etibarlı olmasına icazə verməyə borcludur.

Sərbəst dövriyyəyə buraxılış üçün bəyan edilmiş mallar üzrə idxal gömrük rüsum və vergilərindən azad edilmə bu Fəslin müddəaları ilə tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Baş əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik idxal gömrük rüsum və vergilərindən azad edilmə hallarının siyahısını müəyyən edir.

İdxal gömrük rüsum və vergilərindən azad edilmə bilavasitə xaricdən gətirilən mallarla məhdudlaşmır, ona həmçinin başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilmiş mallar üçün də yol verilir.

İdxal gömrük rüsum və vergilərindən azad edilmə beynəlxalq müqaviləyə görə qarşılıqlılıq əsasında tətbiq edildiyi hallar istisna olmaqla, bu cür azad edilmə malların mənşə ölkəsindən və ya göndərilmə ölkəsindən asılı olmayaraq tətbiq edilməlidir.

Milli qanunvericilik idxal gömrük rüsum və vergilərindən azad edilmə üçün ilkin icazə tələb olunduğu halların siyahısını və bu cür icazəni verməyə səlahiyyətləndirilmiş orqanları müəyyən edir. Bu cür hallar mümkün qədər az olmalıdır.

Razılığa gələn Tərəflər, malların beynəlxalq müqavilələrlə nəzərdə tutulmuş idxal rüsum və vergilərindən azad olunması tətbiq edilərkən, onlarda qoyulmuş şərtləri nəzərə almalı, habelə bu cür beynəlxalq müqavilələrə qoşulma imkanını diqqətlə öyrənməlidirlər.

İdxal rüsum və vergilərindən və iqtisadi qadağa və məhdudiyyətlərdən azad edilmə, göstərilən şərtlər əsasında, həmçinin bu cür azadetmənin tətbiq edilməsi üçün milli qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş bütün digər tələblərə əməl edilməklə, aşağıdakı mallar üzrə tətbiq edilməlidir:

Birdəfəlik ixrac bu Fəslin müddəaları ilə, tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik malların mal bəyannaməsinin standart formasına alternativ olan bəyanetmə formalarını nəzərdə tutmalıdır, bu şərtlə ki, onlar birdəfəlik ixrac üçün nəzərdə tutulan mallara aid zəruri məlumatların təqdim edilməsini təmin etsinlər.

Gömrük anbarı rejimi bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq oluna biləcəyi dərəcədə Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik mallar üzərində sərəncam vermək hüququ olan istənilən şəxslər üçün açıq olan gömrük anbarları (açıq gömrük anbarları) nəzərdə tutur.

Ticarətin spesifik tələbatlarını ödəmək üçün zəruri olduğu hallarda, milli qanunvericilik yalnız müəyyən şəxslər tərəfindən istifadə üçün nəzərdə tutulan gömrük anbarları (qapalı gömrük anbarları) nəzərdə tutur.

Gömrük xidməti gömrük anbarlarının yaradılması, yararlılığı və işinin təşkilinə, habelə gömrük nəzarəti məqsədləri ilə görülən tədbirlərə aid tələbləri müəyyən edir.

Malların gömrük anbarlarında saxlanması, uçot və hesabat aparılması üzrə görülən tədbirlər gömrük xidməti ilə razılaşdırılmalıdır.

Açıq Gömrük anbarlarında aşağıdakı mülahizələrə əsasən müəyyən edilənlərdən başqa, idxal rüsumları və vergiləri tutulan və ya qadağalar və məhdudiyyətlər altına düşən, gətirilən malların bütün növlərinin saxlanmasına icazə verilməlidir:

Gömrük xidməti qapalı gömrük anbarlarında saxlanmaya buraxılan malların növlərini təyin edir.

Barələrində ixrac zamanı idxal gömrük rüsumları və vergilərinin qaytarılması nəzərdə tutulan mallar, bu cür qaytarılma hüququ almaq üçün gömrük anbarlarına o şərtlə buraxıla bilər ki, onlar sonradan ixrac üçün nəzərdə tutulsunlar.

Müvəqqəti idxal rejimi altına yerləşdirilmiş mallar gömrük anbarlarına, onların sonradan ixracı və ya onlar üzərində digər icazəli sərəncamvermə məqsədləri ilə bu rejim üzrə öhdəliklər dayandırılmaqla və ya bitirilməklə buraxıla bilərlər.

İxrac üçün nəzərdə tutulmuş, daxili rüsumlar və vergilər tutulmalı olan və ya tutulmuş mallar bu cür daxili rüsumlar və vergilərdən azad edilmə və ya onların qaytarılması hüququnu almaq məqsədi ilə gömrük anbarlarına bir şərtlə buraxıla bilərlər ki, onlar sonradan ixrac üçün nəzərdə tutulmuş olsunlar.

Saxlancda olan mallar üzərində sərəncam vermək hüququ olan istənilən şəxsə, gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblər olduqda, aşağıdakılara icazə verilir:

Gömrük xidməti ticarətin tələbatlarını nəzərə almaqla malların gömrük anbarlarında saxlanması üçün icazə verilmiş maksimal müddətini müəyyən edir, xarab olmayan mallarla bağlı bu cür müddət bir ildən az olmamalıdır.

Gömrük anbarında olan mallar üzərində sahiblik hüququnun ötürülməsinə icazə verilir.

Gömrük anbarı rejimi altında olduqları zaman və ya fors-major halları nəticəsində yararsız hala düşmüş və ya korlanmış mallar barədə, onların yararsız və ya korlanmış halda gətirilmiş olduqları halda olduğu kimi, sərbəst dövriyyəyə buraxılış üçün bəyan edilməsinə icazə verilir, bir şərtlə ki, bu yararsızlıq və ya korlanma gömrük xidməti üçün qənaətbəxş olan lazımi qaydada müəyyən edilmiş olsun.

Mallar üzərində sərəncam vermək hüququ olan istənilən şəxsə, hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilməklə, malları başqa gömrük orqanına və ya başqa gömrük rejimi altına yerləşdirmək üçün tamamilə və ya gömrük anbarından hissə-hissə götürməyə icazə verilir.

Milli qanunvericilik mallar gömrük anbarından müəyyən edilmiş müddətdə aparılmadığı halda hansı qaydaya əməl etmək lazım olduğunu müəyyən edir.

Gömrük anbarı ləğv edildikdə, əlaqədar şəxslərə hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl etməklə, malları başqa gömrük anbarına keçirmək və ya başqa gömrük rejimi altına yerləşdirmək üçün yetərli vaxt verilməlidir.

Sərbəst zonalara tətbiq edilən gömrük qaydaları bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik sərbəst zonaların yaradılmasına, bu cür zonalara buraxıla bilən malların kateqoriyalarına aid şərtləri müəyyən edir və sərbəst zonalarda olarkən malların məruz qala biləcəyi əməliyyatların xarakterini nəzərdə tutur.

Gömrük xidməti, sərbəst zonaların yararlılığına, qurulması və planlaşdırılmasına aid müvafiq tələblər daxil olmaqla, gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün şərtləri müəyyən edir.

Gömrük xidməti istənilən vaxt sərbəst zonada olan mallar üzərində yoxlama həyata keçirməyə haqlıdır.

Sərbəst zonaya təkcə bilavasitə xaricdən gətirilən mallar yox, həmçinin əlaqədar Razılığa gələn Tərəfin gömrük ərazisindən gətirilən mallar da buraxılır.

Xaricdən gətirilmiş malların sərbəst zonaya buraxılması, aşağıdakı mülahizələrə əsasən müəyyən edilmiş əsaslardan başqa, mənşə ölkəsindən, göndərilmə və ya təyinat ölkəsindən asılı olmayaraq, təkcə həmin malların qadağalar və ya məhdudiyyətlər altına düşməsi əsasında rədd edilməməlidir:

Aparıldıqları zaman barələrində idxal rüsum və vergilərindən azad edilmə və ya onların qaytarılması nəzərdə tutulan, sərbəst zonaya buraxılan mallara, onlar sərbəst zonaya yerləşdirildikdən dərhal sonra bu cür azad edilmə, yaxud rüsum və vergilərin qaytarılması tətbiq edilir.

Aparıldıqları zaman barələrində daxili rüsum və vergilərdən azad edilmə və ya onların qaytarılması nəzərdə tutulan, sərbəst zonaya buraxılan mallara, onlar sərbəst zonaya yerləşdirildikdən sonra bu cür azad edilmə və ya rüsum və vergilərin qaytarılması tətbiq edilir.

Malları müşayiət edən sənədlərdə lazımi məlumatlar varsa, gömrük xidməti sərbəst zonaya bilavasitə xaricdən gətirilmiş mallara dair mal bəyannaməsi tələb etməməlidir.

Gömrük xidməti malların sərbəst zonaya buraxılması üçün təminatlar tələb etməməlidir.

Sərbəst zonaya buraxılmış mallara münasibətdə onların salamatlığının təmini üçün əməliyyatların, habelə qablaşdırmalarının və ya əmtəə keyfiyyətlərinin yaxşılaşdırılması üçün mallarla adi rəftar formalarının, yaxud da partiyalara bölmə, qablaşdırma yerlərinin qruplaşdırılması, çeşidləmə, markalanma və malların yenidən qablaşdırılması kimi onların göndərilməyə hazırlanması üçün digər adi əməliyyatların icrasına icazə verilir.

Əgər səlahiyyətli orqanlar sərbəst zonada emal və ya istehsal üzrə əməliyyatların həyata keçirilməsinə yol verirlərsə, bu orqanlar mallar üzərində aparılan emal və ya istehsal əməliyyatlarının ümumi cəhətlərini və/və ya təfsilatların sərbəst zonanın bütün ərazisində tətbiq edilən qaydalarda, yaxud da bu əməliyyatları həyata keçirən təşkilata verilən icazədə müəyyən edirlər.

Milli qanunvericilik sərbəst zonada istehlak edilən malların rüsum və vergilərdən azad edilməklə sərbəst zonaya buraxıla biləcəyi halların siyahısını və əməl edilməli şərtləri müəyyən edir.

Malların sərbəst zonada olma müddəti yalnız müstəsna hallarda məhdudlaşdırılır.

Sərbəst zonaya buraxılmış mallara mülkiyyət hüquqlarının verilməsinə yol verilir.

Sərbəst zonaya buraxılmış və ya orada istehsal edilmiş malların, hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilməklə, tamamilə və ya qismən başqa sərbəst zonaya aparılmasına və ya başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilməsinə icazə verilir.

Sərbəst zonadan aparılma zamanı lazım olan yeganə bəyannamə, onları müəyyən edilmiş və tələb olunan gömrük rejimi altına yerləşdirmək üçün adətən tələb olunan mal bəyannaməsidir.

Əgər sərbəst zonadan aparıldıqdan sonra birbaşa xaricə göndərilən mallar barədə gömrük xidmətinə sənəd təqdim edilməlidirsə, gömrük xidməti artıq malları müşayiət edən sənədlərdə olan məlumatlardan artıq məlumatlar tələb etməməlidir.

Sərbəst zonadan aparılarkən, sərbəst dövriyyə üçün buraxıla bilən malların dəyərinin və miqdarının təyin edilməsi məqsədi ilə nəzərə alınmalı olan zamanı, habelə şəraitdən asılı olaraq onlara tətbiq edilə bilən idxal və ya daxili rüsum və vergilərin dərəcələrini milli qanunvericilik müəyyən edir.

Milli qanunvericilik sərbəst zonada emal və ya istehsal üzrə əməliyyatlardan sonra sərbəst dövriyyə üçün buraxılan mallardan şəraitdən asılı olaraq, tutula bilən idxal və ya daxili rüsum və vergilərin məbləğinin müəyyən edilməsi üçün tətbiq edilən qaydaları müəyyən edir.

Sərbəst zona ləğv edildiyi halda əlaqədar şəxslərə, hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilməklə malların başqa sərbəst zonaya aparılması və ya hər hansı bir gömrük rejimi altına yerləşdirilməsi üçün yetərli vaxt verilməlidir.

Gömrük tranziti bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Baş əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Gömrük xidməti malların öz ərazisində gömrük tranziti rejimi altında aşağıdakı daşınmalarına icazə verir:

Gömrük tranziti rejimində daşınan mallardan gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilmiş şərtlərə əməl edilməklə və istənilən zəruri təminatlar verilməklə rüsum və vergilər tutulmur.

Milli qanunvericilik gömrük tranziti rejimindən irəli gələn öhdəliklərə əməl edilməsinə görə, o cümlədən malların təyinat gömrük orqanına gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilmiş şərtlərə uyğun olaraq dəyişməz halda təqvim edilməsinə görə gömrük xidməti qarşısında məsul olan şəxsləri müəyyən edir.

Gömrük xidməti əmin olduqda ki, gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilmiş şərtlərə əməl edilmişdir, şəxsləri müvəkkil yükgöndərənlər və ya müvəkkil yük alanlar kimi tanıyır.

Lazımi məlumatların müfəssəl şəkildə ifadə edildiyi istənilən kommersiya və ya nəqliyyat sənədi gömrük tranziti üçün mal bəyannaməsinin təsviri hissəsi kimi qəbul edilir və bu qəbul edilmə bu cür sənəddə qeyd olunur.

Sənəd gömrük xidmətinin bütün tələblərinə cavab verirsə, gömrük xidməti müvafiq yükə aid istənilən kommersiya və ya nəqliyyat sənədini gömrük tranziti üçün mal bəyannaməsi kimi qəbul etməlidir. Bu qəbul etmə bu cür sənəddə qeyd olunur.

(b) Yükün plomblanması və eyniləşdirilməsi

Göndərən gömrük orqanı təyinat gömrük orqanının malı eyniləşdirə və istənilən icazəsiz müdaxiləni aşkara çıxara bilməsi üçün bütün lazımi tədbirləri görür.

Başqa beynəlxalq sazişlərlə nəzərdə tutulmayıbsa, gömrük xidməti adətən nəqliyyat vahidlərinin malların gömrük plombları altında nəqli üçün əvvəlcədən buraxılmasını tələb etməməlidir.

Yük nəqliyyat vahidində daşındığı və bu zaman gömrük xidməti tərəfindən plomblanmalı olduğu hallarda gömrük plombları bilavasitə nəqliyyat vahidinə vurulur, lakin bu nəqliyyat vahidi aşağıdakı qaydada qurulmalı və təchiz edilməlidir:

Gömrük xidməti nəqliyyat vahidinin gömrük tranzitinin məqsədləri üçün etibarlı olduğu barədə qərar verir.

Müşayiət edən sənədlər malları birmənalı şəkildə eyniləşdirməyə imkan verirsə, onların daşınması gömrük plombları və ya bərkidici ləvazimatlar qoyulmadan həyata keçirilməlidir. Lakin gömrük plombu və ya bərkidici ləvazimat aşağıdakı hallarda tələb oluna bilər:

Yük prinsip etibarı ilə gömrük plombları altında daşınmalıdırsa, lakin nəqliyyat vahidini etibarlı şəkildə plomblamaq mümkün deyilsə, yükün eyniləşdirilməsinin və icazəsiz müdaxilənin tez aşkar edilməsinin təmini üçün aşağıdakı üsullardan istifadə olunur:

Nəqliyyat vahidinin plomblanmasından imtinaya dair qərar müstəsna olaraq gömrük xidməti tərəfindən qəbul edilir.

Gömrük xidməti gömrük tranziti üçün müddət təyin edərsə, bu müddət tranzit əməliyyatının məqsədləri üçün kifayət etməlidir.

Marağı olan şəxsin xahişi ilə və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı hesab edilən səbəblərə görə sonuncu əvvəlcədən müəyyən edilmiş müddəti uzatmalıdır.

Yalnız gömrük xidməti bu cür tədbirləri vacib saydığı hallarda, o aşağıdakıları tələb edir:

Gömrük tranziti üçün istifadə olunan gömrük plombları və bərkidici ləvazimatlar bu Fəslə Əlavədə göstərilən minimum məcburi tələblərə cavab verməlidir.

Gömrük tranziti əməliyyatlarının məqsədləri üçün, aşağıdakı hallar istisna olmaqla, xarici gömrük xidmətinin gömrük plombları və eyniləşdirmə vasitələri tanınmalıdır:

Xarici gömrük xidmətinin plombları və bərkidici ləvazimatları gömrük ərazisində tanındığı halda onlar bu ərazidə milli plomblar və bərkidici ləvazimatlarla eyni hüquqi müdafiə dərəcəsinə malik olmalıdırlar.

Müvafiq gömrük orqanları gömrük plomblarını və bərkidici vasitələri yoxladıqda və malların yoxlanmasını apardıqda, onlar bu cür yoxlamaların nəticələrini tranzit sənədində qeydə almalıdırlar.

Gömrük xidməti tərəfindən əvvəlcədən razılaşdırmanın zəruri olduğu hallar istisna olmaqla, əvvəlcədən bildirmədən təyinat gömrük orqanının dəyişdirilməsinə yol verilir.

Mallar gömrük xidmətinin icazəsi olmadan bir nəqliyyat vasitəsindən digər nəqliyyat vasitəsinə yenidən yüklənə bilər, bir şərtlə ki, gömrük plombları və bərkidici ləvazimatlar qoparılmamış və ya zədələnməmiş olsun.

Gömrük xidməti gömrük tranziti rejimində malların eyniləşdirilməsinin mümkünlüyünə və gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilmiş tələblərin yerinə yetiriləcəyinə əmin olarsa, malların eyni zamanda başqa malları daşıyan nəqliyyat vahidində gömrük tranziti rejimində nəqlinə icazə verməlidir.

Gömrük xidməti gömrük tranziti əməliyyatına bilavasitə təsir edən qəza və ya digər gözlənilməz hadisələr barədə dərhal ən yaxın gömrük orqanına və ya başqa səlahiyyətli orqanlara xəbər verməyi əlaqədar şəxsdən tələb etməlidir.

Milli qanunvericilik malların və müvafiq mal bəyannaməsinin hər hansı müəyyən edilmiş müddətlərdə təyinat gömrük orqanına təqdim edilməsindən başqa, gömrük tranzitinin başa çatması üçün heç bir digər şərt nəzərdə tutmur, bu zaman mallar heç bir dəyişikliyə məruz qalmamalı, istifadə olunmamalı və gömrük plombları, bərkidici ləvazimatlar və eyniləşdirmə vasitələri zədələnməməlidir.

Mal təyinat gömrük orqanının nəzarəti altına düşən kimi, bu orqan bütün lazımi şərtlərə əməl edildiyinə əmin olduqdan dərhal sonra gömrük tranziti əməliyyatlarını başa çatdırır.

Müəyyən edilmiş marşruta riayət olunmaması və ya müddətlərin gözlənilməməsi potensial olaraq ödənilməli olan rüsum və vergilərin tutulmasına səbəb olmur, bir şərtlə ki, gömrük xidməti bütün digər tələblərə əməl edildiyinə əmin olsun.

Konkret hallardan asılı olaraq plomb və ya bərkidici ləvazimat:

Yenidən yükləmə bu Fəslin müddəaları ilə tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Yenidən yüklənməyə buraxılmış mallardan gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilmiş şərtlərə əməl edilirsə, rüsum və vergilər tutulmur.

Yenidən yükləməyə yalnız malların mənşə, göndərilmə və ya təyinat ölkəsinə əsasən rədd cavabı verilməməlidir.

Yenidən yükləmə məqsədləri üçün yeganə mal bəyannaməsi tələb olunur.

Lazımi məlumatların müfəssəl ifadə olunduğu istənilən kommersiya və ya nəqliyyat sənədi yenidən yükləmə üçün mal bəyannaməsinin təsviri hissəsi kimi qəbul edilir və bu qəbul edilmə sənəddə qeyd olunur.

Gömrük xidməti yenidən yükləmə üçün yükə aid istənilən kommersiya və ya nəqliyyat sənədini, əgər həmin sənəd gömrük xidmətinin bütün tələblərinə cavab verirsə, mal bəyannaməsi kimi qəbul etməlidir. Bu qəbul edilmə sənəddə qeyd olunur.

(b) Malların yoxlanması və eyniləşdirilməsi

Gömrük xidməti lazım hesab edərsə, gətirmə zamanı o, yenidən yüklənmiş malların aparılarkən eyniləşdirilməsinin mümkünlüyünün təmini və istənilən icazəsiz müdaxilənin tez aşkarlanması üçün tədbirlər görür.

(c) Əlavə nəzarət tədbirləri

Gömrük xidməti yenidən yükləmə üçün bəyan edilən malların aparılması üçün müddət müəyyən edirsə, bu müddət yenidən yükləmənin icrası üçün kifayət etməlidir.

Marağı olan şəxsin sorğusu və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə gömrük xidməti ilkin müəyyən edilmiş müddəti uzadır.

Müəyyən edilmiş müddətlərə əməl edilməməsi potensial surətdə ödənilməli olan rüsum və vergilərin tutulmasına səbəb olmur, bir şərtlə ki, gömrük xidməti bütün digər tələblərə əməl edildiyinə əmin olsun.

(ç) İcazə verilən əməliyyatlar

Marağı olan şəxsin sorğusu ilə gömrük xidməti maksimum mümkün həcmdə gömrük xidmətinin müəyyən edə biləcəyi şərtlərlə yenidən yüklənən mallarla, onların aparılmasına köməklik göstərən əməliyyatlara icazə verməlidir.

Malların kabotaj daşınması rejimi bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Gömrük xidməti malların başqa mallarla birlikdə gəminin bortunda kabotaj daşınma rejimində daşınmasına bir şərtlə icazə verir ki, o, bu malların eyniləşdirilə biləcəyinə və digər tələblərin yerinə yetiriləcəyinə əmin olsun.

Gömrük xidməti, nəzarət məqsədləri üçün lazımi hesab etdikdə, sərbəst dövriyyədə olan malların kabotaj daşınma rejimində gəmi bortunda olan digər mallardan ayrıca daşınmasını tələb etməlidir.

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında və gömrük xidmətinin zəruri saydığı şərtlərə əməl edilməklə, gömrük xidməti, malların kabotaj səfər zamanı xarici limanda dayanacaq edən gəminin bortunda kabotaj daşınma rejimində daşınmasına icazə verməlidir.

Gömrük ərazisinin hüdudlarından kənardakı bir və ya bir neçə məntəqədə dayanmalı olan gəmiyə malların kabotaj daşınmasına icazə verilmişsə, yalnız marağı olan şəxsin sorğusu əsasında və ya bu malların götürülməsinin, yaxud dərhal aşkar edilə bilməyən malların əlavə olaraq yerləşdirilməsinin qeyri-mümkünlüyünü təmin etmək üçün gömrük xidməti tərəfindən zəruri saydığı halda bu mallara plomb qoyulmalıdır.

Kabotaj daşıma rejimində mal daşıyan gəmi planlaşdırılmış kursdan kənara çıxması üzündən gömrük ərazisinin hüdudlarından kənarda olan məntəqədə dayanacaq edirsə, gömrük xidməti bu malları kabotaj rejimi altında qalan mallar saymalıdır, bir şərtlə ki, o, bu malların əvvəlcədən məhz bu rejim altına yerləşdirilmiş həmin mallar olduğuna əmin olsun.

Milli qanunvericilik kabotaj daşıma rejimi altına yerləşdirilmiş malların yükləmə və boşaldılması üçün təsdiq olunmuş yerləri, habelə bu yükləmə və boşaltmanın icra edildiyi vaxtı müəyyən edir.

Gəminin bortunda yalnız sərbəst dövriyyədə olan mallar daşındığı halda marağı olan şəxsin sorğusu əsasında gömrük xidməti kabotaj daşıma rejimi altına yerləşdirilmiş malların istənilən yerdə və istənilən vaxtda yüklənməsinə və boşaldılmasına icazə verməlidir.

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında gömrük xidməti kabotaj daşınma rejimi altına yerləşdirilmiş malların, hətta gəmi həm də bəyan edilmədən gətirilən mallar və ya başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilmiş malları daşıdığı hallarda belə, adətən bu məqsədlər üçün nəzərdə tutulmuş məntəqədə yox, başqa məntəqədə də yüklənməsinə və ya boşaldılmasına icazə verməlidir. Bu zaman tutulan bütün yığımlar göstərilmiş xidmətlərin təqribi dəyəri ilə məhdudlaşır.

Kabotaj daşıma rejimi altında mal daşıyan gəmi reys zamanı kursundan kənara çıxırsa, gömrük xidməti əlaqədar şəxsin sorğusu ilə bu malların ilkin planlaşdırılmış məntəqədə yox, başqa məntəqədə kabotaj daşıma rejimində boşaldılmasına icazə verməlidir. Bu zaman alınan istənilən yığımlar göstərilmiş xidmətlərin təqribi dəyəri ilə məhdudlaşır.

Kabotaj daşıma rejimində malların daşınması qəza və ya fors-major hallar nəticəsində dayandırılırsa, gömrük xidməti kapitandan və ya digər əlaqədar şəxsdən mallarla icazəsiz davranmanın mümkünlüyünün qarşısının alınması və daşımanın dayandırılmasına səbəb olmuş bu cür qəza və ya digər hallar barədə gömrük xidmətinin və ya digər səlahiyyətli orqanların məlumatlandırılması üçün məntiqi ehtiyat tədbirləri görülməsini tələb edir.

Kabotaj daşıma rejimində mal daşıyan gəminin bortunda bəyan edilməmiş gətirilən mallar və ya digər gömrük rejimi altına yerləşdirilmiş mallar varsa, gömrük xidməti malların kabotaj rejimi altında yüklənməsinə və boşaldılmasına gəmi yükləmə və ya boşaltma yerinə gəldikdən sonra ən qısa müddətdə icazə verir.

Gömrük xidməti kapitandan və ya digər əlaqədar şəxsdən gəmi haqqında məlumatlar, kabotaj daşıma rejimində malların siyahısı və malların boşaldılmasının icra ediləcəyi, gömrük ərazisində yerləşən limanın və ya limanların adı olan yeganə sənədin təqdim edilməsini tələb edir. Gömrük xidməti tərəfindən təsdiq edildikdə bu sənəd malların kabotaj daşıma rejimində daşınmasına icazə kimi qəbul olunur.

Gömrük xidməti müəyyən limanlar arasında müntəzəm ticarət reysləri yerinə yetirən gəmilərə malların kabotaj daşınması rejimi altında daşınmasına baş icazə verməlidir.

Mallar baş icazəsi olan gəmiyə yüklənməzdən əvvəl gömrük xidməti yalnız kabotaj rejimi altında daşınma üçün nəzərdə tutulmuş malların siyahısının təqdim edilməsini tələb etməlidir.

Birdəfəlik icazəsi olan gəmidən boşaldılan mallar barədə gömrük xidməti kapitandan və ya digər əlaqədar şəxsdən həmin limanda boşaldılmasına icazə verilmiş malların siyahısı olan icazənin yalnız bir surətini tələb etməlidir. Baş icazəyə malik gəmilərlə bağlı hallarda yalnız boşaldılan malların siyahısı tələb olunmalıdır.

Yalnız gömrük xidmətinin zəruri saydığı halda o, aparıldıqları zaman ixrac rüsum və vergiləri tutulan və ya aparılmaları qadağan edilən və ya məhdudlaşdırılan sərbəst dövriyyədə olan, kabotaj daşıma rejimində daşınan mallar barədə təminatlar verilməsini tələb edir.

Gömrük ərazisində emal bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Gömrük ərazisində emala buraxılmış mallar idxal rüsum və vergilərindən şərti olaraq tam azad edilməlidirlər. Lakin idxal rüsum və vergiləri, ixrac edilməmiş və ya kommersiya cəhətdən yararsız hala salınmamış, gömrük ərazisində emal üçün buraxılmış malların emalı və ya istehsalı nəticəsində əmələ gəlmiş istənilən məhsullardan, o cümlədən tullantılardan da tutula bilər.

Gömrük ərazisində emal bilavasitə xaricdən gətirilən mallarla məhdudlaşmır, ona, həmçinin artıq başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilmiş mallar üçün də icazə verilir.

Gömrük ərazisində emala yalnız malların mənşə, göndərilmə və ya təyinat ölkəsi əsas götürülməklə, rədd cavabı verilməməlidir.

Malların gömrük ərazisində emalı hüququndan istifadə edən şəxslərin dairəsi gətirilən malların sahibi ilə məhdudlaşmır.

Xarici şəxslə bağlanmış kontraktın icrası çərçivəsində emal edilməli olan mallar həmin şəxs tərəfindən göndərildiyi hallarda təsvirinə, keyfiyyətinə və texniki xarakteristikalarına görə idxal ölkəsinin gömrük ərazisində onlarla eyniyyət təşkil edən malların mövcud olduğuna görə gömrük ərazisində emala rədd cavabı verilə bilməz.

Kompensasiyaedici məhsullarda idxal edilmiş malların olmasını müəyyən etmənin mümkünlüyü aşağıdakı hallarda gömrük ərazisində emal üçün zəruri şərt kimi qəbul edilməməlidir.

(a) mallar aşağıdakı qaydada eyniləşdirilirsə:

(b) emal nəticəsində alınmış, təsvirinə, keyfiyyətinə və texniki xarakteristikalarına görə gömrük ərazisində emala buraxılmış mallarla eyni olan malların aparılması ilə rejim başa çatırsa.

Milli qanunvericilik hansı şərtlər olduqda, gömrük ərazisində emal üçün ilkin icazə tələb olunduğunu və bu cür icazəni verməyə səlahiyyətləndirilmiş orqanları müəyyən edir.

Gömrük ərazisində emala icazədə gömrük ərazisində emal rejimi altında icazəli əməliyyatların hansı üsullara uyğun həyata keçirildiyi göstərilir.

Gömrük ərazisində emala buraxılmış mallara mülkiyyət hüququnun keçməsi o halda məcburi şərt deyil ki, gömrük ərazisində emala icazə verilmiş şəxs göstərilən əməliyyatların həyata keçirildiyi bütün müddət ərzində icazədə ifadə olunmuş şərtlərə əməl edilməsinə görə gömrük xidməti qarşısında məsul şəxs kimi qalsın.

Nəzərdə tutulur ki, kompensasiyaedici məhsullar gömrük ərazisində emal rejimi altına yerləşdirilmiş malların gətirildikləri gömrük orqanı vasitəsi ilə yox, başqa gömrük orqanı vasitəsi ilə aparıla bilər.

Nəzərdə tutulur ki, gömrük ərazisində emal rejimi kompensasiyaedici məhsulların bir və ya bir neçə partiya şəklində aparılması yolu ilə başa çata bilər.

Əlaqədar şəxsin sorğusu əsasında səlahiyyətli orqanlar malların gətirildikləri vəziyyətdə geriyə aparılmasına icazə verir və bununla da gömrük ərazisində emal rejimini başa çatdırırlar.

(b) Rejimin başa çatdırılmasının digər üsulları

Hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilmişsə, gətirilən malların və ya emal məhsullarının başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilməsi yolu ilə gömrük ərazisində emal rejiminin dayandırılması və ya başa çatdırılması üçün şərt nəzərdə tutulmalıdır.

Milli qanunvericilik kompensasiyaedici məhsullar çıxarılmadığı halda tətbiq edilən idxal rüsum və vergilərinin məbləğinin gömrük ərazisində emal üçün gətirilmiş mallar barədə tətbiq edilən idxal rüsum və vergilərindən artıq olmadığını nəzərdə tutmalıdır.

Nəzərdə tutulur ki, gömrük ərazisində emal rejimi bu malların xarakteri üzündən itirilmiş mallar barəsində, kompensasiyaedici məhsullar ixrac edilənədək başa çatır, bir şərtlə ki, bu cür itirilmə faktı gömrük xidməti üçün qənaətbəxş sayılan lazımi qaydada müəyyən edilmiş olsun.

Ekvivalent malların emalı nəticəsində alınmış məhsullar bu Fəslin tətbiqi məqsədləri üçün kompensasiyaedici məhsullar sayılır (ekvivalent mallarla əvəzləşdirmə).

Ekvivalent mallarla əvəzləşdirməyə yol verilirsə, gömrük xidməti əvəzləşdirici məhsulların mallar gömrük ərazisində emal üçün gətirilənədək aparılmasına icazə verməlidir.

Gömrük ərazisindən kənarda emal bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Yalnız malların müəyyən ölkədə istehsal, emal və ya təmir edilməli olduğu əsas götürülərək, gömrük ərazisindən kənarda emala rədd cavabı verilməməlidir.

Malların gömrük ərazisindən kənarda emal üçün müvəqqəti aparılması, bu malların mülkiyyətçisi olmayan şəxs tərəfindən həyata keçirilə bilər.

Milli qanunvericilik gömrük ərazisindən kənarda emal üçün ilkin icazə tələb olunduğu halların siyahısını və bu cür icazəni verməyə müvəkkil edilmiş orqanları müəyyənləşdirir. Bu cür hallar mümkün qədər az olmalıdır.

Gömrük ərazisindən kənarda müntəzəm emal əməliyyatları həyata keçirən şəxslərə, onların sorğuları əsasında bu cür əməliyyatlar üçün baş icazə verilməlidir.

Səlahiyyətli orqanlar, bunu zəruri sayarlarsa və bu həmin əməliyyatın həyata keçirilməsinə kömək edərsə, gömrük ərazisindən kənarda emal əməliyyatları nəticəsində alınan məhsulun çıxış normasını müəyyən etməlidirlər. Müxtəlif kompensasiyaedici məhsulların təsviri, keyfiyyəti və miqdarı çıxış norması müəyyən edildikdən sonra dəqiq təyin olunur.

(b) Eyniləşdirmə tədbirləri

Gömrük ərazisindən kənarda malların eyniləşdirilməsinə dair tələblər gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilir. Onlar müəyyən edilərkən, malların xarakteri, həyata keçirilən əməliyyatlar və toxunulan maraqların mühümlüyü lazımi qaydada nəzərə alınır.

Gömrük xidməti hər bir konkret halda gömrük ərazisindən kənarda emal müddətini müəyyənləşdirir.

Əlaqədar şəxsin sorğusu ilə və gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə sonuncu ilkin müəyyən edilmiş müddəti uzatmağa borcludur.

Nəzərdə tutulur ki, kompensasiyaedici məhsullar, gömrük ərazisindən kənarda emal rejimi altına yerləşdirilmiş malların müvəqqəti ixrac edildikləri gömrük orqanı vasitəsi ilə yox, başqa gömrük orqanı vasitəsi ilə gətirilə bilərlər.

Nəzərdə tutulur ki, kompensasiyaedici məhsullar bir və ya bir neçə partiya şəklində gətirilə bilər.

Marağı olan şəxsin sorğusu əsasında səlahiyyətli orqanlar, dəyişməz halda qaytarılmaq şərti ilə, gömrük ərazisindən kənarda emal üçün müvəqqəti ixrac edilən malların idxal rüsum və vergilərindən azad edilməklə, geriyə gətirilməsinə icazə verirlər.

Bu azadetmə malların gömrük ərazisindən kənarda emal üçün müvəqqəti ixracı ilə bağlı qaytarılması və ya azad edilmə nəzərdə tutulmuş idxal rüsum və vergiləri ilə əlaqədar tətbiq edilə bilməz.

Nəzərdə tutulur ki, milli qanunvericiliyin gömrük ərazisindən kənarda emal üçün müvəqqəti ixrac edilmiş malların təkrar idxalını tələb etdiyi hallar istisna olmaqla, hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilməklə, gömrük ərazisindən kənarda emal rejimi mallar son ixraca bəyan edilməklə, başa çatdırıla bilər.

Milli qanunvericilik kompensasiyaedici məhsullar gömrük ərazisində sərbəst dövriyyə üçün buraxıldığı zaman tətbiq edilən idxal rüsum və vergilərindən azadetmənin dərəcəsini və onun hesablanma üsullarını müəyyən edir.

Kompensasiyaedici məhsullar üçün nəzərdə tutulmuş idxal rüsum və vergilərindən azadetmə, malların gömrük ərazisindən kənarda emal üçün müvəqqəti ixracı ilə bağlı onların əvəzləşdirilməsi və ya onlardan azadetmə tətbiq edilmiş rüsumlar və vergilər barədə tətbiq edilmir.

Nəzərdə tutulur ki, xaricdə pulsuz təmir edilmiş, gömrük ərazisindən kənarda emal üçün müvəqqəti ixrac edilmiş mallar milli qanunvericilikdə müəyyən edilmiş əsaslarla idxal rüsum və vergilərindən tam azad edilməklə, təkrar idxal edilə bilər.

Sərbəst dövriyyə üçün bəyan edilənədək, kompensasiyaedici məhsullar başqa gömrük rejimi altına yerləşdirildikləri halda, idxal rüsum və vergilərindən azadetmə tətbiq edilməlidir.

Kompensasiyaedici mallar üzərində mülkiyyət hüququ mallar sərbəst dövriyyə üçün buraxılanadək üçüncü şəxsə keçdiyi halda, idxal rüsum və vergilərindən azadetmə tətbiq edilməlidir.

Qaytarma rejimi bu Fəslin müddəaları ilə tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik qaytarma rejiminin bəyan edilə biləcəyi halların siyahısını müəyyənləşdirir.

Milli qanunvericilik barələrində idxal rüsum və vergiləri ödənilmiş malların, aparılan malların istehsalı üçün istifadə olunmuş ekvivalent mallarla əvəz edildiyi qaytarma rejiminin tətbiqi şərtlərini nəzərdə tutmalıdır.

Gömrük xidməti yalnız idxalçının malların sərbəst dövriyyəyə buraxılmaq üçün gətirildiyi hallarda, aparılma zamanı qaytarma niyyətini bəyan etmədiyini əsas götürərək, qaytarmanın ödənilməsini dayandırmır. Eynilə, idxal zamanı bu cür bəyanetmə verildikdə, ixrac məcburi xarakter daşımır.

Malların aparılması üçün elə müddət müəyyən edilmişsə ki, o keçdikdən sonra gömrük ödənişlərinin qaytarılmasına yol verilmir, bu müddət, bu barədə sorğuya əsasən, gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan səbəblərə görə uzadılmalıdır.

Keçdikdən sonra qaytarmaya dair iddianın artıq qəbul edilmədiyi müddət müəyyən olunmuşsa, bu müddətin kommersiya səbəblərinə və ya gömrük xidməti tərəfindən əsaslı sayılan digər səbəblərə görə uzadılması nəzərdə tutulur.

Qaytarma, ərizənin əsaslılığı yoxlandıqdan sonra mümkün qədər tez həyata keçirilməlidir.

Milli qanunvericilik qaytarmanın həyata keçirilməsi üçün elektron vasitələrdən istifadəni nəzərdə tutmalıdır.

Qaytarma, həmçinin mallar gömrük anbarına və ya sərbəst zonaya yerləşdirilərkən, həyata keçirilməlidir, bir şərtlə ki, onlar sonradan aparılmaq üçün nəzərdə tutulmuş olsunlar.

Sorğuya əsasən, gömrük xidməti müəyyən vaxt dövrü ərzində aparılmış mallar barədə dövri olaraq qaytarmanı həyata keçirməlidir.

Malların sərbəst dövriyyə üçün emalı bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Malların sərbəst dövriyyə üçün emalı rejimi aşağıdakı şərtlər əsasında verilir:

Milli qanunvericilik sərbəst dövriyyə üçün emal olunan malların kateqoriyalarını və emal üçün icazə verilən əməliyyatları müəyyən edir.

Sərbəst dövriyyə üçün malların emalı bilavasitə xaricdən gətirilən mallarla məhdudlaşmır, ona, həmçinin artıq başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilmiş mallar üçün də icazə verilir.

Malların sərbəst dövriyyə üçün emalı hüququndan istifadə edən şəxslərin dairəsi gətirilən malların sahibi ilə məhdudlaşmır.

Sərbəst dövriyyə üçün malların emalı üzrə müntəzəm əməliyyatlar həyata keçirən şəxslərə, onların sorğusu əsasında bu cür əməliyyatlara baş icazə verilməlidir.

Sərbəst dövriyyə üçün malların emalı üzrə əməliyyatlar emal zamanı əmələ gəlmiş məhsulların sərbəst dövriyyə üçün gömrük rəsmiləşdirilməsi ilə başa çatır.

Şərait bunu tələb etdikdə və əlaqədar şəxsin sorğusu əsasında gömrük xidməti, hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilməsi şərti ilə, istehsal, emal və ya işlənmə nəticəsində əmələ gəlmiş məhsullar başqa gömrük rejimi altına yerləşdirildikdən sonra rejimin başa çatması ilə razılaşır.

Müvəqqəti idxal bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik müvəqqəti idxala icazə verilən halların siyahısını müəyyən edir.

Milli qanunvericilikdə azadetmənin yalnız qismən ola biləcəyi nəzərdə tutulduğu hallar istisna olmaqla, müvəqqəti gətirilmiş mallar idxal rüsum və vergilərindən şərti olaraq tam azad edilməlidirlər.

Müvəqqəti idxal malları bilavasitə xaricdən gətirilən mallarla məhdudlaşmır, ona, həmçinin artıq başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilmiş mallar üçün də icazə verilir.

Müvəqqəti idxala icazə malların mənşə, göndərilmə və ya təyinat ölkəsindən asılı olmayaraq verilməlidir.

Müvəqqəti gətirilmiş mallar, gömrük ərazisində olduqları zaman salamat halda saxlanılmalarının təmini üçün lazım olan əməliyyatlara məruz qala bilərlər.

Milli qanunvericilik müvəqqəti idxal üçün ilkin icazə tələb olunduğu halların siyahısını və bu cür icazəni verməyə müvəkkil edilmiş orqanları müəyyən edir. Belə hallar mümkün qədər az olmalıdır.

Gömrük xidməti yalnız müvəqqəti idxala kömək edəcəyi hallarda malların konkret gömrük orqanına təqdim edilməsini tələb edir.

Gömrük xidməti, bu malların sonradan geriyə aparılması barədə heç bir şübhə olmadığı hallarda, yazılı mal bəyannaməsi olmadan malların müvəqqəti idxalına icazə verməlidir.

Razılığa gələn Tərəflər müvəqqəti idxala dair beynəlxalq müqavilələrə qoşulmaq imkanını diqqətlə nəzərdən keçirməlidir ki, bu da onlara milli gömrük sənədləri və təminatlarının əvəzinə beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən verilmiş sənədləri və təminatları qəbul etməyə imkan verəcəkdir.

Malların müvəqqəti idxalına gömrük xidmətinin müvəqqəti idxalın başa çatması anında bu malları eyniləşdirə biləcəyinə əmin olması şərti ilə yol verilir.

Müvəqqəti gətirilmiş malların eyniləşdirilməsi üçün gömrük xidməti yalnız eyniləşdirmənin kommersiya üsulları kifayət etmədiyi hallarda, malların eyniləşdirilməsi üzrə öz tədbirlərini görməlidir.

Gömrük xidməti hər bir konkret halda müvəqqəti idxal müddətini müəyyənləşdirir.

Maraqlı şəxsin sorğusu üzrə və gömrük orqanının əsaslı hesab etdiyi səbəblərə görə gömrük orqanı ilkin olaraq müəyyənləşdirilmiş müddəti uzatmalıdır.

Özəl şəxslərin iddiası üzrə həbs qoyulma halları istisna olmaqla, barələrində müvəqqəti idxala icazə verilmiş mallar onlar üzərində həbs qoyulması nəticəsində geriyə aparıla bilmədiyi hallarda, geriyə aparılmaya dair öhdəliyin qüvvəsi həbs müddətinə dayandırılmalıdır.

Gömrük xidməti sorğu üzrə müvəqqəti idxal rejimindən istifadə hüququnun hər hansı digər şəxsə verilməsinə icazə verməlidir, bir şərtlə ki, həmin şəxs:

Nəzərdə tutulur ki, müvəqqəti gətirilmiş mallar müvəqqəti gətirildikləri gömrük orqanı yox, başqa gömrük orqanı vasitəsi ilə geriyə aparıla bilər.

Nəzərdə tutulur ki, müvəqqəti idxal edilən mallar bir, yaxud bir neçə partiya şəklində geriyə aparıla bilər.

Nəzərdə tutulur ki, hər bir halda tətbiq edilə bilən şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilmişsə, müvəqqəti idxal gətirilmiş malların başqa gömrük rejimi altına yerləşdirilməsi yolu ilə dayandırıla və ya başa çatdırıla bilər.

Müvəqqəti idxal anında qüvvədə olmuş qadağalar və ya məhdudiyyətlər müvəqqəti idxal sənədinin qüvvədə olma müddəti ərzində ləğv edilmişsə, gömrük xidməti malları sərbəst dövriyyə üçün buraxmaq yolu ilə malların müvəqqəti idxalının başa çatmasına dair sorğunu təmin etməlidir.

Nəzərdə tutulur ki, əgər təminat pul vəsaitlərinin depozitə qoyulması formasında verilmişsə, onların qaytarılması, hətta mallar onların geriyə aparıldığı gömrük orqanı vasitəsi ilə gətirilmiş olmadıqları halda belə, həmin orqan tərəfindən həyata keçirilir.

Rüsum və vergilərdən tam şərti azad olunmaqla müvəqqəti idxala icazə Müvəqqəti İdxal haqqında 26 iyun 1990-cı il tarixli Konvensiyaya edilən aşağıdakı Əlavələrdə (İstanbul Konvensiyası) nəzərdə tutulan mallar barədə verilməlidir.

1) B. 1 Əlavəsinə uyğun olaraq «Sərgi, yarmarka, konfrans, yaxud bu kimi tədbirlərdə nümayiş, yaxud istifadə olunmaq üçün nəzərdə tutulan mallar haqqında»;

2) B. 2 Əlavəsinə uyğun olaraq «Peşə avadanlıqları haqqında»;

3) B. 3 Əlavəsinə uyğun olaraq «Konteynerlər, altlıqlar, bağlamalar, nümunələr və kommersiya əməliyyatı ilə bağlı olaraq gətirilən digər mallar haqqında»;

4) B. 5 Əlavəsinə uyğun olaraq «Təhsil, elm və mədəniyyət məqsədləri üçün gətirilən mallar haqqında»;

5) B. 6 Əlavəsinə uyğun olaraq «İdman məqsədləri üçün gətirilən sərnişinlərin şəxsi əşyaları və mallar haqqında»;

6) B. 7 Əlavəsinə uyğun olaraq «Turizm reklamı üçün materiallar haqqında»;

7) B. 8 Əlavəsinə uyğun olaraq «Sərhədyanı ticarət çərçivəsində gətirilən mallar haqqında»;

8) B. 9 Əlavəsinə uyğun olaraq «Humanitar məqsədlər üçün gətirilmiş mallar haqqında»;

9) C. Əlavəsinə uyğun olaraq «Nəqliyyat vasitələri haqqında»;

10) Ç. Əlavəsinə uyğun olaraq «Heyvanlar haqqında».

(b) İdxal rüsum və vergilərindən qismən şərti azad edilməklə müvəqqəti idxal

Gömrük xidməti tərəfindən gömrük hüquqpozmalarının təhqiq edilməsi, müəyyən olunması və inzibati tənzimlənməsi bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik gömrük hüquqpozmalarını müəyyən edir və onların təhqiq edilə, müəyyənləşdirilə və lazım gəldikdə, inzibati tənzimləmə obyekti ola biləcəyinə dair şərtləri təyin edir.

Milli qanunvericilik gömrük hüquqpozması törədilməsi ilə bağlı məsuliyyətə cəlb edilə bilən şəxsləri müəyyənləşdirir.

Milli qanunvericilik gömrük hüquqpozmasına görə məsuliyyətə cəlb edilmə müddətini və bu müddətin başlanma tarixini müəyyən edir.

Milli qanunvericilik aşağıdakıları həyata keçirmək üçün ixtiyarlı olduğu şərtləri müəyyən edir:

Gömrük məqsədləri üçün şəxsi yoxlama yalnız qaçaqmalçılıq və ya ciddi hesab edilən digər gömrük hüquqpozmalarının törədilməsindən şübhələnmək üçün əsaslı səbəblər olduğu hallarda keçirilir.

Gömrük xidməti, qaçaqmalçılıq və ya ciddi hesab edilən digər gömrük hüquqpozmaları törədilməsindən şübhələnmək üçün əsaslı səbəblər olduğu hallar istisna olmaqla, binaların yoxlanılmasını keçirmir.

Gömrük xidməti ən qısa müddətdə əlaqədar şəxsi törədilməsi şübhə doğuran hüquqpozmanın xarakteri, qanunvericiliyin pozulmuş ola bilən müddəaları və lazım gəldikdə, mümkün sanksiyalar barədə məlumatlandırır.

Milli qanunvericilik gömrük hüquqpozmasının baş verdiyi aşkar olunduqdan sonra gömrük xidmətinin əməl etməli olduğu proseduru və bu halda görə biləcəyi tədbirləri müəyyənləşdirir.

Gömrük xidməti gömrük hüquqpozmalarına və görülmüş tədbirlərə dair müfəssəl məlumatlar olan protokol və ya inzibati hesabatları tərtib edir.

Gömrük xidməti yalnız aşağıdakı hallarda mallar və/və ya nəqliyyat vasitələrinin üzərinə həbs qoyur:

Gömrük hüquqpozması yalnız yükün bir hissəsinə aiddirsə, yükün məhz bu hissəsi həbs və ya saxlanma obyekti olur, bir şərtlə ki, gömrük xidməti yükün qalan hissəsinin hüquqpozmanın törədilməsində birbaşa və ya dolayısı ilə istifadə edilmədiyinə əmin olsun.

13. Mallar və/və ya nəqliyyat vasitələri üzərinə həbs qoyulduqda və ya onlar saxlandıqda, gömrük xidməti marağı olan şəxsə aşağıdakıları göstərən sənəd verir:

Gömrük xidməti həbs və ya saxlanma obyekti olmuş malların yetərli təminat altında buraxılmasını bir şərtlə həyata keçirməlidir ki, bu mallar hər hansı qadağa və ya məhdudiyyətlər altına düşməsin, yaxud iş üzrə icraatın sonrakı mərhələlərində maddi sübutlar kimi tələb oluna bilməsin.

Gömrük xidməti gömrük hüquqpozmasının törədilməsində istifadə olunmuş nəqliyyat vasitələrini həbsdən və ya saxlanmadan aşağıdakılara əmin olduqda azad etməlidir:

Nəqliyyat vasitələri yalnız aşağıdakı hallarda inzibati və ya məhkəmə qaydasında müsadirə olunurlar:

Tez xarab olan mallar olduğuna və ya xarakterinə görə gömrük xidmətinin malların saxlanmasını həyata keçirə bilmədiyi hallar istisna olmaqla, onların inzibati və ya məhkəmə qaydasında müsadirəsinə və ya dövlətə verilmələrinə dair qərar qüvvəyə minənədək, üzərinə həbs qoyulmuş və ya saxlanmış mallar gömrük xidməti tərəfindən satış və ya digər üsulla sərəncam verilmə obyekti olmamalıdır.

Milli qanunvericilik gömrük xidmətinin şəxslərin saxlanması üzrə səlahiyyətlərini və bu cür saxlanma şərtlərini, o cümlədən keçdiyi təqdirdə saxlanmaya dair qərarın məhkəmə orqanı tərəfindən baxılmalı olduğu müddəti müəyyən edir.

Gömrük xidməti gömrük hüquqpozması aşkar edildikdən sonra, tətbiq oluna bilən halda, mümkün qədər qısa müddətdə aşağıdakıları təmin etmək üçün zəruri tədbirlər görür.

Gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı əhəmiyyətsiz sayılan gömrük hüquqpozması aşkar edildikdə, bu hüquqpozmanın onu aşkar etmiş gömrük orqanı tərəfindən inzibati qaydada tənzimlənməsi üçün imkan yaradılmalıdır.

Sərnişin tərəfindən əhəmiyyətsiz sayılan gömrük hüquqpozması törədildikdə, onu aşkar etmiş gömrük orqanı tərəfindən bu hüquqpozmanın dərhal inzibati qaydada tənzimlənməsi üçün imkan yaradılmalıdır.

Milli qanunvericilik inzibati tənzimləmə predmeti ola bilən hər bir gömrük hüquqpozma kateqoriyası barədə tətbiq edilə bilən sanksiyaları və bu sanksiyaların tətbiqinə səlahiyyətləndirilmiş gömrük orqanlarını müəyyənləşdirir.

Gömrük hüquqpozmasının inzibati qaydada tənzimlənməsi zamanı tətbiq edilə bilən sanksiyaların ciddiliyi və ya həcmi törədilmiş gömrük hüquqpozmasının ciddiliyindən və ya əhəmiyyətliliyindən və gömrük xidməti ilə bağlı olan əlaqədar şəxsin keçmiş fəaliyyətindən asılıdır.

Mal bəyannaməsində düzgün olmayan məlumatlar göstərildiyi və deklarantın təqdim edilən məlumatların doğruluğunun təmini üçün bütün lazımi tədbirləri gördüyünü sübut edə biləcəyi hallarda, sanksiyalar tətbiq edilməsi məsələsinə baxılarkən, gömrük xidməti bu xüsusatı nəzərə alır.

Gömrük hüquqpozmasının fors-major və ya əlaqədar şəxsin nəzarətindən kənar başqa hallar nəticəsində baş verdiyi və onun tərəfindən aldatmaya yönəlmiş qəsd və ya etinasızlıq göstərilməsi olmadığı hallarda sanksiyalar tətbiq edilmir, bir şərtlə ki, bu faktlar gömrük xidmətini qane edən lazımi qaydada müəyyən edilmiş olsun.

Üzərlərinə həbs qoyulmuş və ya saxlanmış mallar, yaxud onların satışından əldə edilən qazanc, bütün rüsumlar, vergilər, habelə bütün yığımlar və xərclər çıxılmaqla:

İnzibati qaydada tənzimlənməli olan gömrük hüquqpozmasına aidiyyəti olan istənilən şəxs, bu şəxsin kompromis əsasında tənzimlənmə ilə razılaşdığı hallar istisna olmaqla, gömrük xidmətindən asılı olmayan orqana şikayət vermək hüququna malikdir.

Fiziki şəxslər barəsində tətbiq edilə bilən gömrük güzəştləri bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Bu Fəsildə nəzərdə tutulan gömrük güzəştləri sərnişinlərə vətəndaşlığından/milliyyətindən asılı olmayaraq tətbiq edilir.

Gömrük xidməti sərnişinlərə aid gömrük rəsmiyyətçiliklərinin yerinə yetirilə bildiyi gömrük orqanlarını müəyyənləşdirir. Bu orqanların səlahiyyətləri, iş yerləri və saatları müəyyənləşdirilərkən, gömrük xidməti, xüsusilə coğrafi vəziyyəti və mövcud sərnişin axınının həcmlərini nəzərə alır.

Gömrük nəzarətinin müvafiq prosedurlarına əməl edilməsi şərti ilə şəxsi istifadə üçün öz nəqliyyat vasitələrində ölkəyə gələn və ölkədən gedən sərnişinlərə yerdəyişmə üçün istifadə etdikləri nəqliyyat vasitələrini tərk etmədən bütün lazımi gömrük rəsmiyyətçiliklərini yerinə yetirməyə icazə verilir.

Kommersiya təyinatlı avtonəqliyyat vasitəsində və ya qatarda ölkəyə gələn və ya ölkədən gedən sərnişinlərə yerdəyişmə üçün istifadə etdikləri nəqliyyat vasitələrini tərk etmədən bütün zəruri gömrük rəsmiyyətçiliklərini yerinə yetirməyə icazə verilməlidir.

İkikanallı sistem sərnişinlərin gömrük nəzarəti və daşıdıqları malların, habelə, müvafiq hallarda onların şəxsi istifadə üçün olan nəqliyyat vasitələrinin gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün istifadə olunmalıdır.

Gömrük xidməti istifadə olunan nəqliyyat növündən asılı olmayaraq, öz məqsədləri üçün sərnişinlərin və ya onların daşıdığı baqaj əşyalarının ayrıca siyahısını tələb etməməlidir.

Gömrük xidməti, digər xidmətlərlə və ticarət iştirakçıları ilə qarşılıqlı fəaliyyət göstərərək, mümkün olan hallarda sərnişinlərə gömrük nəzarətinin və onların daşıdıqları malların rəsmiləşdirilməsinin sadələşdirilməsi üçün sərnişinlər haqqında unifikasiya edilmiş beynəlxalq standartlara uyğun gələn ilkin informasiyadan istifadə etməyə çalışmalıdır.

Sərnişinlərə daşıdıqları malları şifahi bəyan etməyə icazə verilməlidir. Bununla belə, gömrük xidməti, sərnişinlərin daşıdıqları kommersiya xarakterli idxal və ya ixrac obyekti olan, yaxud dəyərləri və miqdarları milli qanunvericiliklə müəyyən edilmiş məhdudiyyətlərdən artıq olan mallara dair yazılı və ya elektron üsulla tərtib olunmuş bəyannamə tələb edə bilər.

Gömrük məqsədləri üçün sərnişinlərin şəxsi yoxlanması müstəsna hallarda və qaçaqmalçılıq və ya digər hüquqpozmaların törədilməsindən şübhələnmək üçün tutarlı əsaslar olduqda aparılır.

Sərnişinlərin daşıdıqları mallar müvafiq gömrük rejiminə uyğun rəsmiləşdirilənədək, geriyə aparılanadək və ya milli qanunvericiliyə uyğun olaraq başqa üsulla sərəncam verilənədək, aşağıdakı hallarda gömrük xidməti tərəfindən müəyyən edilmiş şərtlərlə anbara alınmalı və ya saxlanmalıdır:

Müşayiət olunmayan baqajın (sərnişin gələnədək və ya gedənədək və ya bundan sonra gətirilən və ya aparılan baqajın) rəsmiləşdirilməsi müşayiət olunmayan baqaj barədə tətbiq edilə bilən prosedurlara, yaxud digər sadələşdirilmiş gömrük prosedurlarına uyğun icra edilir.

İstənilən səlahiyyətli şəxsə sərnişinin adından müşayiət olunmayan baqajı rəsmiləşdirmək üçün təqdim etməyə icazə verilir.

Sərnişinlər üçün gömrük güzəştlərinə uyğun olaraq sərbəst dövriyyə üçün bəyan edilən mallar barəsində rüsumlar və vergilərin vahid tarif dərəcələri ilə hesablanması sistemi tətbiq edilməlidir, bir şərtlə ki, malların gətirilməsi kommersiya xarakteri daşımasın və bu malların ümumi dəyəri və ya miqdarı milli qanunvericiliklə müəyyən edilmiş məhdudiyyətlərdən artıq olmasın.

Mümkün olduğu hər yerdə gömrük xidməti tərəfindən göstərilmiş xidmətlərə görə, eləcə də rüsum və vergilərin ödənilməsi üçün kredit kartlarından və ya bank kartlarından istifadəyə icazə verilməlidir.

İdxal rüsum və vergilərindən azad edilməklə, miqdar məhdudiyyətləri çərçivəsində gətirilmələrinə icazə verilən istehlak mallarından başqa, sərnişinlərə idxal rüsum və vergilərindən azad edilməklə, ümumi dəyəri 75 xüsusi iqtibas hüququndan (XİH) az olmayan sırf qeyri-kommersiya xarakterli malları gətirməyə icazə verilməlidir. Bu ümumi dəyər yaşı müəyyən yaşdan az olan və sərhədi tez-tez keçən, yaxud 24 saatdan az müddətdə ölkədə olmayan şəxslər üçün azaldıla bilər.

Ölkəyə qayıdan rezidentlərə idxal rüsum və vergiləri ödəmədən ölkədən gedərkən götürdükləri və bu ölkədə sərbəst dövriyyədə olan şəxsi əşyaları və nəqliyyat vasitələrini gətirməyə icazə verilir.

Gömrük xidməti aşağıdakı hallar istisna olmaqla, qeyri-rezidentlərin şəxsi əşyalarının müvəqqəti gətirilməsi üçün gömrük sənədi və ya təminatı tələb etmir:

Şəxsi xarakterli geyimdən, tualet ləvazimatlarından və əşyalardan başqa, xüsusilə aşağıdakılar, qeyri-rezidentlərin şəxsi əşyaları sayılır:

Qeyri-rezidentlərin şəxsi əşyaları üçün müvəqqəti idxala bəyannamə vermək lazım olduğu hallarda, müvəqqəti idxal müddəti sərnişinin ölkədə olma davamiyyətinə istinadən müəyyən edilir, bir şərtlə ki, bu müddət milli qanunvericiliklə müəyyən edilmiş məhdudiyyətlərdən artıq olmasın.

Sərnişinin sorğusu əsasında və gömrük xidmətinin əsaslı hesab etdiyi səbəblərə görə gömrük xidməti qeyri-rezidentin şəxsi əşyalarının müvəqqəti idxalı üçün ilkin müəyyənləşdirilən müddəti bir şərtlə uzadır ki, həmin müddət milli qanunvericilikdə müəyyənləşdirilmiş müddətdən artıq olmasın.

Qeyri-rezidentlər onların şəxsi istifadə təyinatlı nəqliyyat vasitələri üzrə müvəqqəti idxal hüququndan istifadə edirlər.

Şəxsi istifadə xarakterli nəqliyyat vasitəsinin adi çənlərindəki yanacaq idxal rüsum və vergilərindən azad edilərək gətirilir.

Nəqliyyat vasitələri barədə verilən güzəştlər qeyri-rezidentlərə məxsus, onların icarəyə və ya müvəqqəti götürdüyü, sərnişinin gəlişi ilə eyni zamanda, yaxud gəlişinədək, yaxud da ondan sonra gətirilmiş şəxsi istifadə üçün nəqliyyat vasitələrinə şamil edilir.

Gömrük xidməti qeyri-rezidentlərin şəxsi istifadə təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin müvəqqəti idxalı üzrə gömrük sənədi və ya hər hansı təminat tələb etməməlidir.

Qeyri-rezidentlərin şəxsi istifadə təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin müvəqqəti idxalı üçün hər hansı gömrük sənədi və ya təminat tələb edildikdə, gömrük xidməti standart beynəlxalq sənəd və təminatları qəbul etməlidir.

Qeyri-rezidentin şəxsi istifadə təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin müvəqqəti idxalı üzrə bəyannamə təqdim etmək zərurəti yarandığı hallarda, müvəqqəti idxal müddəti qeyri-rezidentin ölkədə olma müddətinə əsasən belə bir şərtlə müəyyənləşdirilir ki, həmin müddət milli qanunvericilikdə göstərilən məhdudiyyətlərdən artıq olmasın.

Maraqlı şəxsin sorğusuna əsasən və gömrük xidmətinin əsaslı hesab etdiyi səbəblərə görə gömrük xidməti qeyri-rezidentin şəxsi istifadə təyinatlı nəqliyyat vasitəsinin müvəqqəti idxalı üçün müəyyənləşdirilən ilkin müddəti bir şərtlə uzadır ki, həmin müddət milli qanunvericilikdə göstərilən məhdudiyyətlərdən artıq olmasın.

Müvəqqəti idxal hüququ ölkədə müvəqqəti olan şəxsi istifadə üçün nəqliyyat vasitəsinin təmiri üçün lazım olan əvəz olunan hissələr barədə verilir.

Gömrük xidməti qeyri-rezidentlərin müvəqqəti gətirdikləri malların gətirildikləri gömrük orqanı olmayan başqa gömrük orqanı vasitəsi ilə geriyə aparılmasına icazə verir.

Gömrük xidməti qeyri-rezidentlərin qəza və ya fors-major halları nəticəsində zədələnmiş şəxsi istifadə üçün nəqliyyat vasitələrinin və ya şəxsi əşyalarının geriyə aparılmasını tələb etmir.

Çıxıb gedən sərnişinlərlə bağlı tətbiq olunan gömrük rəsmiyyətçilikləri mümkün qədər sadələşdirilməlidir.

Lazımi şərtlərə və rəsmiyyətçiliklərə əməl edilməsi və ödənilməli olan idxal rüsum və vergilərinin ödənilməsi şərti ilə, sərnişinlərə kommersiya məqsədləri üçün lazım olan malları aparmağa icazə verilir.

Ölkədən çıxıb gedən rezidentlərin sorğusu üzrə gömrük xidməti o hallarda ayrı-ayrı əşyaların eyniləşdirilməsi üzrə tədbirlər görür ki, bu, rüsum və vergilər ödənilmədən onların geriyə gətirilməsinə kömək etsin.

Gömrük xidməti yalnız müstəsna hallarda, ölkədən çıxan rezidentə məxsus olan şəxsi istifadə təyinatlı əşya və nəqliyyat vasitələrinin müvəqqəti aparılması üçün sənəd tələb edir.

Təminat nağd pul depoziti formasında verilmişsə, geriyə aparılma gömrük orqanında, hətta bu orqan malların gətirilmiş olduğu gömrük orqanı olmasa belə, onun qaytarılması şərti nəzərdə tutulmalıdır.

Tranzit zonasını tərk etməyən sərnişinlərin gömrük nəzarətindən keçməsi tələb olunmur. Bununla belə, gömrük xidmətinə tranzit zonalarında ümumi müşahidə aparmaq və gömrük hüquqpozmasının törənməsi şübhəsi olduqda, istənilən zəruri tədbirlər görməyə icazə verilir.

Sərnişinlər barədə tətbiq edilən gömrük güzəştləri barədə informasiya əlaqədar ölkənin bir və ya bir neçə rəsmi dilində və faydalı sayılan hər hansı başqa dildə təqdim edilməlidir.

Poçt göndərişləri barədə gömrük rəsmiyyətçilikləri bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Sazişin müddəaları ilə tənzimlənir.

Milli qanunvericilik gömrük xidmətinin və poçt xidmətinin poçt göndərişləri barədə gömrük proseduru ilə bağlı müvafiq məsuliyyətlərini və vəzifələrini müəyyənləşdirir.

Malların poçt göndərişlərində aparılmasına, onların sərbəst dövriyyə üçün buraxılış və hər hansı digər gömrük rejimi altına yerləşdirmə üçün nəzərdə tutulmalarından asılı olmayaraq icazə verilir.

Gömrük xidməti poçt xidmətinin gömrük nəzarəti məqsədləri üçün ona təqdim edilməli olan poçt göndərişləri, habelə bu cür təqdimetmənin üsulları barədə xəbərdar edir.

Gömrük xidməti, içərisində aşağıdakı malların olmadığı, aparılan poçt göndərişlərinin gömrük məqsədləri üçün ona təqdim edilməsini tələb etmir:

Gömrük xidməti, bir qayda olaraq, idxal edilən poçt göndərişlərinin aşağıdakı kateqoriyalarını ona təqdim etməyi tələb etməməlidir:

Gömrük xidməti tərəfindən tələb edilən bütün məlumatlar CN22 və ya CN23 formasında və təsdiqedici sənədlərdə varsa, aşağıdakı hallar istisna olmaqla, CN22 və CN23 forması mal bəyannaməsi hesab edilir:

Bu hallarda ayrıca mal bəyannaməsi tələb olunur.

Tranzit poçt göndərişlərinə gömrük rəsmiyyətçilikləri tətbiq olunmur. Rüsum və vergilərin tutulması

Gömrük xidməti poçt göndərişlərində olan mallar barədə rüsum və vergilər tutulmasının mümkün qədər sadələşdirilməsi üçün tədbirləri nəzərdə tutur.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinə tətbiq oluna bilən gömrük rəsmiyyətçilikləri bu Fəslin müddəaları və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinə tətbiq edilə bilən gömrük rəsmiyyətçilikləri bu nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyat ölkəsindən, mülkiyyətçisinin olduğu yerdən, yola salınma və ya təyinat ölkəsindən asılı olmayaraq, eyni dərəcədə tətbiq edilməlidir.

Yüklü və boş kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin gömrük ərazisinə idxal rüsum və vergilərindən şərti azad olunmaqla, müvəqqəti idxal edilməsinə bir şərtlə icazə verilməlidir ki, bu kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrindən müvəqqəti idxal ölkəsinin gömrük ərazisində daxili daşımalar üçün istifadə olunmasınlar. Onlar istismar nəticəsində adi köhnəlmədən, sürtkü yağlarının və yanacağın adi istehlakından, habelə zəruri təmir edilmədən başqa heç bir dəyişikliyə məruz qalmadan geriyə aparılmaq üçün nəzərdə tutulmalıdır.

Xaricdə lazımi qaydada qeydiyyatdan keçmiş kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin müvəqqəti idxalına dair zəmanət (təminat) və ya sənəd gömrük xidməti tərəfindən, yalnız gömrük nəzarəti məqsədləri üçün əhəmiyyətli dərəcədə zəruri sayıldıqda, tələb olunur.

Gömrük xidməti kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin geriyə aparılması üçün müddət təyin etdiyi hallarda, o, güman edilən nəqliyyat əməliyyatları ilə bağlı bütün halları nəzərə alır.

Maraqlı şəxsin sorğusu üzrə və gömrük xidmətinin əsaslı hesab etdiyi səbəblərə görə gömrük orqanı müəyyənləşdirilən ilkin müddəti uzatmalıdır.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələri ilə birgə gətirilən və kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrindən ayrıca istifadə oluna biləcəyindən və ya bilməyəcəyindən asılı olmayaraq, onlarla geriyə aparılmaq üçün nəzərdə tutulan, yüklərin yüklənməsi, boşaldılması, işlənməsi və qorunması üçün xüsusi avadanlığın idxal rüsum və vergilərindən şərti azad edilməklə, gömrük ərazisinə müvəqqəti idxalına icazə verilməlidir.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitəsinə qoyulmuş və ya onda istifadə olunan hissələrin və avadanlığın əvəz edilməsi məqsədi ilə təmir və ya texniki xidmət zamanı istifadə üçün nəzərdə tutulmuş, artıq gömrük ərazisinə gətirilmiş ehtiyat hissələrin və avadanlığın bu əraziyə idxal rüsum və vergilərindən şərti azad edilməklə, müvəqqəti gətirilməsinə icazə verilməlidir.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitəsi gələrkən, gömrük xidmətinə gəliş bəyannaməsi verilməsi tələb olunursa, bu bəyannamədə göstərilən məlumat gömrük qanunvericiliyinə riayət olunmasının təmini üçün lazım olan minimum məlumatla məhdudlaşmalıdır.

Gömrük xidməti, ona təqdim edilməli olan gəliş bəyannaməsinin nüsxələrinin sayını mümkün dərəcədə azaltmalıdır.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin gəlişi ilə bağlı kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin gəldiyi ölkənin xarici nümayəndələri tərəfindən gömrük orqanına verilən və ya təqdim edilən sənədlərin leqallaşdırılması, təsdiqi, əslliyinin təsdiqi və ya əvvəlcədən baxılması tələb olunmur.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələri başqa ölkədə arada dayanmalar etmədən gömrük ərazisində sonrakı məntəqələrdə dayanacaqlar edirsə, tətbiq edilə bilən gömrük rəsmiyyətçilikləri artıq görülmüş gömrük nəzarəti tədbirləri nəzərə alınmaqla, mümkün qədər sadələşdirilməlidir.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələri gömrük ərazisindən gedərkən, tətbiq edilə bilən gömrük rəsmiyyətçilikləri aşağıdakıları təmin edən tədbirlərlə məhdudlaşır:

Gömrük xidməti, gediş üçün istifadə olunduqları dəqiq göstərilmək şərti ilə, gəliş bəyannaməsi üçün müəyyən edilmiş formalarla eyni olan gediş bəyannaməsi formalarından istifadəyə icazə verməlidir.

Kommersiya təyinatlı nəqliyyat vasitələrinin gəldikləri gömrük orqanı olmayan gömrük orqanı vasitəsi ilə gedişinə icazə verilir.

Ehtiyatlara dair gömrük proseduru bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Ehtiyatlar barədə gömrük proseduru gəmilərin, təyyarələrin, yaxud qatarların qeydiyyat ölkəsindən və ya milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, eyni şərtlərlə tətbiq edilməlidir.

Gömrük ərazisinə daxil olan gəmidə və ya təyyarədə daşınan ehtiyatlar, onların orada qalması şərti ilə idxal rüsum və vergilərindən azad olunur.

Beynəlxalq ekspress-qatarlarda ərzaq məhsulları kimi gətirilən, sərnişinlər və ekipaj üzvlərinin istehlakı üçün olan ehtiyatlar aşağıdakı şərtlərdən biri olduqda, idxal rüsum və vergilərindən azad olunmalıdırlar.

Gəmilərin, təyyarələrin, yaxud qatarların işləməsi və təmiri üçün zəruri olan və gömrük ərazisinə gələn bu nəqliyyat vasitələrinin bortunda olan istehlak üçün ehtiyatlar, bu nəqliyyat vasitələri gömrük ərazisində olduqda onların bortunda qalmaları şərti ilə idxal rüsum və vergilərindən azad olunurlar.

b) Sənədlər

Gömrük xidməti gömrük ərazisinə gələn gəmilərdə, təyyarələrdə, yaxud qatarlarda olan ehtiyatlara dair bəyannamə tələb edirsə, bu bəyannamədə göstərilməli olan informasiya gömrük nəzarəti üçün lazım olan minimum məlumatlarla məhdudlaşır.

Gəmi gömrük ərazisinə gəldikdən sonra gömrük xidmətinə təqdim edilən ehtiyatlara dair bəyannamədə gəminin bortunda olan ehtiyatlardan gömrük xidmətinin icazəsi ilə verilən ehtiyatların miqdarı nəzərə alınmalıdır; bu zaman həmin ehtiyatlar barədə gömrük xidmətinə ayrıca forma verilməsi məcburi deyil.

Gömrük xidməti tərəfindən tələb olunan, ehtiyatlara dair bəyannamədə gömrük ərazisində olduqları zaman gəmilərə çatdırılmış ehtiyatların miqdarı nəzərə alınmalıdır.

Gömrük xidməti təyyarələrin bortundakı ehtiyatlar üçün ayrıca bəyannamə tələb etmir.

c) İstehlak üçün ehtiyatların verilməsi

Gömrük xidməti gəmi gömrük ərazisində olarkən, bortda olan istehlak üçün ehtiyatların, sərnişinlərin və ekipaj üzvlərinin sayını, habelə gəminin gömrük ərazisində olma müddətini nəzərə almaqla, əsaslı saydığı miqdarda verilməsinə icazə verir.

Gömrük xidməti gəmi dokda və ya tərsanədə təmir edilərkən, bortda olan ekipaj üzvlərinin istehlakı üçün ehtiyatların verilməsinə bir şərtlə icazə verməlidir ki, onun dokda və ya tərsanədə olması əsaslı sayılsın.

Təyyarə gömrük ərazisindəki bir və ya bir neçə hava limanında planlaşdırılmış qaydada enməli olduqda, gömrük xidməti bortda olan istehlak üçün ehtiyatların təyyarə bu cür aralıq hava limanlarında dayandığı zaman və onlar arasında uçuş zamanı icazə verməlidir.

ç) Gömrük nəzarəti

Gömrük xidməti daşıyıcıdan, zərurət olduqda möhürlənməsi də daxil olmaqla, ehtiyatlardan istənilən icazəsiz istifadənin qarşısının alınması üçün lazımi tədbirlər görülməsini tələb edir.

Gömrük xidməti nəqliyyat vasitələri gömrük ərazisində olarkən, ehtiyatların gəminin və təyyarənin bortunda və ya qatardan başqa yerdə saxlanmaları üçün çıxarılmasını yalnız bu tədbiri zəruri saydığı hallarda tələb edir.

Gömrük ərazisinə gəlmiş və gömrük ərazisində son təyinat məntəqəsinə getmək üçün öz ehtiyatlarını tamamlamaq ehtiyacı olan gəmilər və təyyarələr tərəfindən ehtiyatların tamamlanmasına rüsum və vergilərdən azad edilməklə yol verilir.

Gömrük xidməti gömrük ərazisində olduqları zaman gəmilərə və təyyarələrə gətirilmiş istehlak üçün ehtiyatların verilməsinə bu Fəsildə gəldikləri zaman artıq gəmilərin və təyyarələrin bortunda olan istehlak üçün ehtiyatlara tətbiq edilən şərtlərlə icazə verilir.

Gəmilər gömrük ərazisindən yola düşərkən ehtiyatlara dair bəyannamə tələb olunmur.

Gömrük xidməti gömrük ərazisindən yola düşən gəmilərin və təyyarələrin bortuna yüklənmiş ehtiyatlara dair bəyannamə tələb edirsə, bu bəyannamədə göstərilməli olan informasiya gömrük nəzarəti üçün zəruri olan minimum məlumatlarla məhdudlaşır.

Gömrük ərazisinə gəlmiş gəmilərin və təyyarələrin bortunda, habelə qatarlarda olan ehtiyatların:

Yardım yüklərinin gömrük rəsmiləşdirilməsi bu Fəslin müddəaları ilə və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Yardım yüklərinin aparılma, tranzit, müvəqqəti idxal və müvəqqəti ixrac üçün gömrük rəsmiləşdirilməsi prioritet qaydada həyata keçirilməlidir.

Yardım yüklərinə münasibətdə gömrük xidməti aşağıdakıları nəzərdə tutur:

Yardım yüklərinin gömrük rəsmiləşdirilməsi onların mənşə, göndərilmə, yaxud təyinat ölkəsindən asılı olmayaraq həyata keçirilməlidir.

Yardım yükləri barədə aparılmaya dair iqtisadi xarakterli qadağalar və ya məhdudiyyətlər, habelə digər hallarda ödənilməli olan ixrac rüsum və vergiləri tətbiq olunmamalıdır.

Müvəkkil orqanlar tərəfindən hədiyyə şəklində alınmış və bu təşkilatlar tərəfindən və ya onların nəzarəti altında istifadə üçün, yaxud onlar tərəfindən və ya onların nəzarəti altında pulsuz paylanma üçün nəzərdə tutulmuş yardım yükləri idxal rüsum və vergiləri tutulmadan qəbul edilməli və idxala dair iqtisadi xarakterli qadağa və məhdudiyyətlərdən azad edilməlidirlər.

Mallar gətirilərkən və aparılarkən gömrük xidməti tərəfindən tətbiq edilməli olan tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün zəruri olan malların mənşə ölkəsinin müəyyənləşdirilməsi qaydaları bu Fəslin müddəalarına və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə müəyyən edilir.

Tamamilə müəyyən ölkədə istehsal edilmiş malların mənşə ölkəsi həmin ölkə sayılır. Tamamilə müəyyən bir ölkədə istehsal edilmiş mallara yalnız aşağıdakı mal kateqoriyaları daxil ola bilər:

Malların istehsalının minimum iki ölkənin iştirakı ilə həyata keçirildiyi hallarda həmin malların mənşəyi mühüm dərəcədə emal meyarlarına uyğun olaraq müəyyənləşdirilməlidir.

Mühüm dərəcədə emal meyarı tətbiq edilərkən, Malların təsviri və kodlaşdırılması üzrə Uzlaşdırılmış Sistem haqqında Beynəlxalq Konvensiyadan istifadə edilməlidir.

Əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmə meyarı malların ümumi dəyərinə faiz nisbətində ifadə edildiyi hallarda nəzərə alınması lazım gələn dəyər qiymətlərinə aşağıdakılar daxil olur:

Malların əsas xarakteristikaları və ya xassələrinin əldə edilməsini təmin etməyən, yaxud onları cüzi dərəcədə təmin edən əməliyyatlar, o cümlədən aşağıdakı siyahıdan bir və ya bir neçə əməliyyatı daxil edən əməliyyatlar malların istehsalı və ya emalı üzrə mühüm əməliyyatlar sayılmamalıdırlar:

Maşınlarda, qurğularda, aqreqatlarda və ya nəqliyyat vasitələrində istifadə olunan ləvazimatlar, ehtiyat hissələri adı çəkilən maşınlarla, qurğularla, aqreqat və ya vasitələrlə o şərtlə eyni mənşəyə malik olan sayılırlar ki, onlar adı çəkilən maşınlarla, qurğularla, aqreqat və ya vasitələrlə bir yerdə gətirilsinlər və satılsınlar və onlar komplektləşməsinə və miqdarlarına görə adətən istifadə olunan ləvazimatlara, ehtiyat hissələrinə və qurğulara uyğun gəlsinlər.

Nəqliyyat və ya istehsal xarakterli səbəblərə görə bir partiya şəklində gətirilmələrinin məqsədəuyğun olmaması üzündən ən azı iki partiya ilə gətirilən quraşdırılmamış və ya sökülmüş əmtəə məmulatı idxalçının sorğusu əsasında mənşəyinin müəyyən edilməsi məqsədi üçün vahid bir məmulat sayılmalıdır.

Gömrük tarifi tutulması məqsədi ilə idxal ölkəsinin milli qanunvericiliyi ayrıca bəyan edilmələrini nəzərdə tutduğu hallar istisna olmaqla, mənşənin təyin edilməsi baxımından qablaşdırmalar onların içərisindəki mallarla eyni mənşəyə malik hesab edilirlər. Gömrük tarifi tutulduğu halda qablaşdırmaların mənşəyi mallardan ayrı müəyyən edilir.

Qablaşdırmalar mallarla eyni mənşəyə malik olduğu hallarda malların mənşəyinin müəyyən edilməsi məqsədləri üçün, xüsusilə faiz nisbəti metodu tətbiq edildiyi hallarda, yalnız o qablaşdırmaları nəzərə almaq lazımdır ki, bu mallar pərakəndə ticarət müəssisələri tərəfindən adətən həmin qablaşdırmalarda satılsın.

Malların mənşəyini müəyyənləşdirmək məqsədi ilə həmin malların istehsalı və ya emalı üçün istifadə olunan enerji, maşın və qurğuların mənşəyi nəzərə alınmır.

Malların mənşə ölkəsindən birbaşa daşınması barədə müəyyən edilmiş qaydalar mövcud olduğu hallarda, onlardan kənara çıxmağa icazə verilir. Bu cür kənaraçıxmalar coğrafi səbəblərə görə (məsələn, hər tərəfi quru ilə əhatə olunmuş ölkələr olduğu halda), habelə üçüncü ölkələrdə gömrük nəzarəti altında olan mallar olduğu halda (məsələn, yarmarkalarda və ya sərgilərdə nümayiş etdirilən, yaxud gömrük anbarlarında mallar olduğu halda) mümkündür.

Malların mənşəyinin müəyyən edilməsi qaydalarında və ya onların tətbiqi qaydasında edilən dəyişikliklər yalnız marağı olan şəxslərə həm ixrac bazarlarında, həm də malların tədarükçü ölkələrində yeni müddəalarla tanış olmağa imkan verən lazımi bildiriş göndərildikdən sonra qüvvəyə minir.

Malların mənşəyini təsdiq edən sənədlər üzrə sorğuların rəsmiləşdirilməsi, həmin sənədlərin tərtib edilməsi və verilməsi qaydaları bu Fəslin və tətbiq edilə biləcəyi dərəcədə, Baş Əlavənin müddəaları ilə tənzimlənir.

Malların mənşəyini təsdiq edən sənədlərin təqdimi yalnız o hallarda məcburidir ki, bu, güzəştli gömrük rüsumlarının, birtərəfli qaydada ikitərəfli və ya çoxtərəfli sazişlərə uyğun görülən iqtisadi və ya ticarət xarakterli tədbirlərin, yaxud da əhalinin sağlamlığının və ya ictimai asayişin təmini məqsədləri ilə görülən tədbirlərin tətbiqi üçün lazım olsun.

Malların mənşəyini təsdiq edən sənədlərin təqdim edilməsi aşağıdakı kateqoriyalara aid mallar üçün tələb olunmamalıdır:

(a) və (b) bəndlərində sadalanan bir neçə mal partiyası, eyni zamanda eyni üsulla, eyni mal alana eyni mal göndərən tərəfindən göndərildiyi hallarda onların ümumi dəyəri bu mal partiyalarının ümumi dəyərinə bərabər götürülür.

Malların mənşəyini təsdiq edən sənədlərin təqdimedilmə zərurətini müəyyən edən qaydalar birtərəfli qaydada müəyyənləşdirildiyi hallarda, onların qəbul olunduqları iqtisadi və kommersiya şəraitində baş verən dəyişikliklər baxımından adekvatlıq dərəcəsini təyin etmək üçün onlara ən azı üç ildə bir dəfə yenidən baxılmalıdır.

Malların mənşəyini təsdiq edən sənədlərin bu malların mənşə ölkəsinin səlahiyyətli orqanları tərəfindən təqdim edilməsi yalnız idxal ölkəsinin gömrük xidmətində dələduzluqdan şübhələnmək üçün əsaslar olduğu hallarda məcburi sayılır.

Mənşə sertifikatlarının qüvvədə olan blanklarına yenidən baxıldıqda və ya yeni blanklar işlənib hazırlandıqda, Razılığa gələn Tərəflər II Əlavədəki Qeydlərə uyğun olaraq və III Əlavədəki Qaydalar nəzərə alınmaqla, bu Fəslə I Əlavədə verilmiş nümunədən istifadə etməlidirlər.

Bu Fəslə I Əlavədə verilmiş nümunəyə uyğun olaraq öz mənşə sertifikatlarının blanklarını tərtib etmiş Razılığa gələn Tərəflər bu barədə Şuranın Baş katibini xəbərdar etməlidirlər.

Mənşə sertifikatlarının blankları idxal ölkəsinin dil(lər)ində çap edilməli və nə fransız, nə də ingilis dili bu ölkənin dili olmadığı halda həmin blanklar, həmçinin ingilis və ya fransız dilində çap edilməlidir.

Mənşə sertifikatı idxal ölkəsinin dili olmayan bir dildə tərtib edildiyi hallarda bu ölkənin gömrük xidməti, bir qayda olaraq, malların mənşəyi haqqında şəhadətnamədə göstərilən məlumatların tərcüməsini tələb etməməlidir.

Bu Fəslin müddəalarını qəbul edən Razılığa gələn Tərəflər qəbul etmək haqqında bildirişlərində və ya sonradan, mənşə sertifikatlarını verməyə müvəkkil edilmiş dövlət təşkilatlarını və ya orqanlarını göstərməlidirlər.

Mallar mənşə ölkələrindən birbaşa idxal edilmədən üçüncü ölkənin ərazisi ilə göndərildiyi hallarda bu malların mənşə sertifikatının, adı çəkilən üçüncü ölkədə bu cür sertifikatlar verməyə müvəkkil edilmiş dövlət təşkilatları və ya orqanları tərəfindən həmin malların mənşə ölkəsində əvvəllər verilmiş mənşə sertifikatları əsasında rəsmiləşdirilməsinə icazə verilməlidir.

Mənşə sertifikatlarını verməyə müvəkkil edilmiş dövlət təşkilatları və ya orqanlar mənşə sertifikatlarına dair ərizələri, yaxud adı çəkilən sertifikatların nəzarət üçün nüsxələrini ən azı iki il ərzində saxlamalıdırlar.

(b) mənşə sertifikatlarından fərqli olan malların mənşəyini təsdiq edən sənədlər

Malların mənşəyini təsdiq edən sənədlərin təqdim edilməsi məcburi olduğu hallarda həmin malların mənşəyi haqqında bəyannamələr aşağıda sadalanan mal kateqoriyaları barədə qəbul edilməlidir:

(a) və (b) bəndlərində sadalanan bir neçə mal partiyası, eyni zamanda eyni üsulla, eyni malalana eyni malgöndərən tərəfindən göndərildiyi hallarda onların ümumi dəyəri bu mal partiyalarının ümumi dəyərinə bərabər tutulur.

Malların mənşəyini təsdiq edən sənədi almaq məqsədi ilə düzgün olmayan məlumatları əks etdirən sənəd hazırlayan və ya bu cür sənədin hazırlanmasını təşkil edən istənilən şəxs barədə sanksiyaların tətbiq edilməsi üçün şərtlər nəzərdə tutulmalıdır.