İnzibati hüquqpozma törədilməsi haqqında səlahiyyətli vəzifəli şəxs, yaxud ictimai təşkilatın və ya ictimai özfəaliyyət orqanının nümayəndəsi tərəfindən protokol tərtib edilir. Bu Məcəllənin 246-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda protokol tərtib edilmir.

İnzibati hüquqpozma haqqında protokolda bunlar göstərilir: protokolun tərtib edildiyi tarix və yer, onu tərtib etmiş şəxsin vəzifəsi, familiyası, adı, atasının adı; pozuntu törədənin şəxsiyyəti haqqında məlumat; inzibati hüquqpozma törədildiyi yer, vaxt və pozuntunun mahiyyəti; həmin hüquqpozmaya görə məsuliyyət nəzərdə tutan normativ akt; şahidlər və zərər çəkənlər varsa, onların familiyaları, ünvanları; pozuntu törədənin izahatı; işin həlli üçün zəruri olan başqa məlumat.

Protokol onu tərtib etmiş şəxs və inzibati hüquqpozma törətmiş şəxs tərəfindən imzalanır; şahidlər və zərər çəkənlər olduqda protokol həmin şəxslər tərəfindən də imzalana bilər.

Hüquqpozma törətmiş şəxs protokolu imzalamaqdan imtina etdikdə, bu barədə protokolda qeyd yazılır. Hüquqpozma törətmiş şəxsin izahat və protokolun məzmunu barəsində öz mülahizələrini təqdim etmək, habelə protokolu imzalamaqdan imtina etməsinin səbəblərini göstərmək ixtiyarı vardır; onun bu izahat və mülahizələri protokola əlavə olunur.

Protokol tərtib edilərkən, pozuntu törətmiş şəxsə onun bu Məcəllənin 256-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş hüquqları və vəzifələri izah edilir, bu barədə protokolda qeyd edilir.

Protokol inzibati hüquqpozma haqqında işə baxmağa səlahiyyəti olan orqana (vəzifəli şəxsə) göndərilir.

Bu Məcəllənin 79-cu maddəsində (cərimənin məbləği minimum əmək haqqı məbləğinin dörd mislindən artıq olmadıqda), 104, 107-ci maddələrində (226-cı maddənin üçüncü hissəsində göstərilmiş hüquqpozmalara görə), 108-ci maddəsinin beşinci hissəsində, 109-cu maddəsinin ikinci hissəsində, 109-1-ci maddəsində, 115-ci maddəsinin ikinci hissəsində, 118-1-ci maddəsində, 123-cü maddəsinin üçüncü hissəsində, 127-ci maddəsinin birinci və üçüncü hissələrində, 132—134-cü maddələrində, habelə 119-cu maddəsində, 120-ci maddəsinin birinci hissəsində, 127-ci maddəsinin birinci hissəsində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar törədildikdə, habelə qanunvericiliyə müvafiq surətdə cərimənin hüquqpozma törənən yerdə qoyulduğu və tutulduğu, xəbərdarlığın isə rəsmiləşdirildiyi digər hallarda protokol tərtib edilmir.

Pozuntu törətmiş şəxs bu maddənin birinci hissəsində nəzərdə tutulmuş hüquqpozmaların törədilməsinə görə ona verilən tənbehə etiraz etdikdə, bu Məcəllənin 243-cü maddəsinə müvafiq surətdə protokol tərtib olunur (3, 10, 20, 30, 52).

İnzibati hüquqpozma haqqında protokolun tərtibi vacibdirsə, onun yerində tərtibi mümkün olmadıqda, protokolu tərtib etmək məqsədilə, pozuntu törətmiş şəxs polis işçisi tərəfindən polisə aparıla bilər.

Nəqliyyat vasitələrindən istifadə qaydaları, qaydanı mühafizə və hərəkət təhlükəsizliyi qaydaları, nəqliyyatda yüklərin qorunmasının təmin edilməsinə yönəldilmiş qaydalar, yanğın təhlükəsizliyi qaydaları, nəqliyyatda sanitariya-gigiyena və sanitariya-epidemiyadan mühafizə qaydaları pozulduqda, pozuntu törətmiş şəxs onun şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlər olmadıqda və onun haqqında lazımi məlumat verə bilən şahidlər olmadıqda, səlahiyyətli şəxs tərəfindən polisə gətirilə bilər.

Meşə pozuntuları törədildikdə və ya ov qaydaları, balıq ovu və balıq ehtiyatlarını mühafizə qaydaları pozulduqda və heyvanlar aləminin mühafizəsi və ondan istifadə haqqında qanunvericiliyin digər pozuntuları törədildikdə pozuntu törədənin şəxsiyyəti pozuntu törədilmiş yerdə müəyyən edilə bilmədikdə, protokol tərtib edilməsi məqsədilə o, dövlət və idarə meşə mühafizə işçiləri, kolxoz meşələrində isə kolxozların və ya kolxozlararası meşə təsərrüfatlarının (meşəçiliyin) işçiləri, ov qaydalarına əməl olunmasına dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların, balıq mühafizə orqanlarının səlahiyyətli vəzifəli şəxsləri, heyvanlar aləminin mühafizəsi və ondan istifadə üzərində dövlət və idarə nəzarətini həyata keçirən digər orqanların vəzifəli şəxsləri, qoruqların və xüsusilə qorunan başqa ərazilərin vəzifəli şəxsləri, habelə polis işçiləri tərəfindən polisə və ya Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanının binasına gətirilə bilər. Pozuntu törədəni, habelə təbiəti mühafizə ictimai inspektorları, ictimai ov inspektorları, balıq mühafizə orqanlarının ictimai inspektorları və ictimai meşə inspektorları da gətirə bilərlər.

Mühafizə olunan obyektlərə, digər dövlət əmlakına və ya ictimai əmlaka qəsd edilməsi ilə əlaqədar hüquqpozmalar törədildikdə, pozuntu törətmiş şəxs hüquqpozmaların qarşısını almaq, pozuntu törədənin şəxsiyyətini müəyyənləşdirmək və hüquqpozma haqqında protokol tərtib etmək üçün hərbiləşdirilmiş mühafizə dəstəsinin işçiləri tərəfindən hərbiləşdirilmiş mühafizə dəstəsinin xidmət binasına və ya polisə gətirilə bilər.

Pozuntu törətmiş şəxs mümkün qədər qısa müddətdə gətirilməlidir.

Gətirilmiş şəxs bir saatdan çox saxlanıla bilməz (3, 52).

Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarında bilavasitə nəzərdə tutulmuş hallarda, digər təsir tədbirləri olmadıqda, inzibati hüquqpozmaların qarşısını almaq, şəxsiyyəti müəyyən etmək, inzibati hüquqpozma haqqında protokolun yerində tərtibi mümkün olmadıqda, onun tərtibi vacibdirsə, düzgün baxılmasını, inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə dair qərarların icrasını təmin etmək məqsədilə şəxs barəsində inzibati qaydada tutma, şəxsi axtarış, şeylərin yoxlanması, şeylərin və sənədlərin alınması tədbirinə yol verilir.

Bu maddədə nəzərdə tutulmuş məqsədlərlə inzibati qaydada tutma, şəxsi axtarış, şeyləri yoxlama, şeyləri və sənədləri almaq qaydası bu Məcəllə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. (52)

İnzibati qaydada tutma haqqında protokol tərtib edilir və protokolda aşağıdakılar göstərilir: protokolun tərtib edildiyi tarix və yer; protokolu tərtib etmiş şəxsin vəzifəsi, familiyası, adı və atasının adı; tutulanın şəxsiyyəti haqqında məlumat; tutmanın vaxtı və səbəbləri. Protokol onu tərtib etmiş vəzifəli şəxs və tutulmuş şəxs tərəfindən imzalanır. Tutulmuş şəxs protokolu imzalamaqdan imtina etdikdə bu barədə protokolda qeyd edilir.

İnzibati hüquqpozmaya görə tutulmuş şəxsin xahişi ilə olduğu yer haqqında qohumlarına, işlədiyi və ya təhsil aldığı yerin müdiriyyətinə məlumat verilir. Yetkinlik yaşına çatmayanın tutulması haqqında valideynlərinə və ya onları əvəz edən şəxslərə məlumat verilməsi məcburidir.

İnzibati hüquqpozma törətmiş şəxsi yalnız Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə səlahiyyət verilmiş orqanlar (vəzifəli şəxslər), yəni aşağıdakılar inzibati qaydada tuta bilərlər:

İnzibati hüquqpozma törətmiş şəxsin inzibati qaydada tutulması üç saatdan çox çəkə bilməz. Xüsusi zərurətlə əlaqədar olaraq, Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktları ilə müstəsna hallarda inzibati qaydada tutmanın başqa müddətləri müəyyən edilə bilər.

Sərhəd rejiminin və ya Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində rejimi pozmuş şəxslər protokol tərtib edilməsi üçün üç saatadək müddətə, lazımi hallarda isə şəxsiyyəti müəyyənləşdirmək və hüquqpozmanın hallarını aydınlaşdırmaq üçün, tutma vaxtından iyirmi dörd saat keçənədək prokurora yazılı məlumat verilməklə, üç günədək müddətə və ya hüquqpozma törədənlərin şəxsiyyətini təsdiq edən sənədləri olmadıqda, prokurorun sanksiyası ilə on günədək müddətə tutula bilərlər.

Xırda xuliqanlıq törətmiş, yığıncaqların, mitinqlərin, yürüşlərin və nümayişlərin təşkili və keçirilməsi qaydasını pozmuş şəxslər işə xalq hakimi və ya daxili işlər orqanının rəisi (rəis müavini), bu Məcəllənin 175-5-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmaları törətmiş şəxslər isə, işə hakim tərəfindən baxılanadək tutula bilərlər.

İnzibati qaydada tutma müddəti pozuntu törətmiş şəxsin protokol tərtib etmək üçün gətirildiyi andan, sərxoş halda olmuş şəxsin isə, ayıldığı vaxtdan hesablanır (16, 21, 23, 25, 31, 52).

Daxili işlər orqanlarının, hərbiləşdirilmiş mühafizə dəstələrinin, mülki aviasiyanın, gömrük idarələrinin və sərhəd qoşunlarının, Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarında bilavasitə nəzərdə tutulmuş hallarda isə, habelə səlahiyyətli digər orqanların səlahiyyətli vəzifəli şəxsləri şəxsi axtarış apara bilərlər.

Şəxsi axtarış eyni cinsdən olan səlahiyyətli şəxs tərəfindən və eyni cinsdən olan iki hal şahidinin iştirakı ilə aparıla bilər.

Şeylər daxili işlər orqanlarının, hərbiləşdirilmiş mühafizə dəstələrinin, mülki aviasiyanın, gömrük idarələrinin, sərhəd qoşunlarının, meşə mühafizə orqanlarının balıq mühafizə orqanlarının, ov qaydalarına əməl olunmasına dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların, Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarında bilavasitə nəzərdə tutulmuş hallarda isə, habelə səlahiyyətli digər orqanların vəzifəli şəxsləri tərəfindən yoxlanıla bilər.

Şeylər, əl yükü, baqaj, ov və balıq ovu alətləri, əldə edilmiş məhsul və digər predmetlər, bir qayda olaraq, bunların mülkiyyətçisi və ya sahibi olan şəxsin iştirakı ilə yoxlanılır. Təxirə salına bilməyən hallarda göstərilən şeylər, predmetlər mülkiyyətçi (sahib) olmadan iki hal şahidinin iştirakı ilə yoxlanıla bilər.

Şəxsi axtarış və şeylərin yoxlanması barəsində protokol tərtib olunur, yaxud inzibati hüquqpozma haqqında protokolda və ya inzibati qaydada tutuma haqqında protokolda müvafiq qeyd edilir.

Gömrük idarələrində şəxsi axtarış və şeylərin yoxlanması Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsində müəyyən edilmiş qaydada aparılır (3, 52).

Hüquqpozmanın aləti və ya bilvasitə obyekti olan, tutulma, şəxsi axtarış və ya şeylərin yoxlanması zamanı tapılan şeylər və sənədlər bu Məcəllənin 250 və 252-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş orqanların vəzifəli şəxsləri tərəfindən alınır. Alınmış şeylər və sənədlər inzibati hüquqpozma haqqında işə baxılanadək, şeyləri və sənədləri almaq hüququ verilmiş orqanların (vəzifəli şəxslərin) müəyyən etdikləri yerlərdə saxlanır, işə baxıldıqdan sonra isə, işə baxılması nəticələrindən asılı olaraq, bunlar müəyyən edilmiş qaydada müsadirə olunur və ya sahibinə qaytarılır, yaxud məhv edilir, ödənişlə alındıqda isə satılır.

Kontrabanda predmetləri tutulduqda, kontrabanda ilə məşğul olmuş şəxsin Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayış yeri yoxdursa, cərimə alınmasını təmin etmək üçün həmin şəxsdən şeylərin (qiymətli şeylərin) alınmasına icazə verilir.

Şeylər və sənədlər alındıqda, bu barədə protokol tərtib olunur, yaxud inzibati hüquqpozma haqqında şeylərin yoxlanması və ya inzibati qaydada tutma haqqında protokollarda müvafiq qeyd edilir.

Bu Məcəlləyə uyğun olaraq, nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan məhrumetmə növündə inzibati tənbeh tədbiri görülə bilən pozuntular törədildikdə, iş üzrə qərar çıxarılanadək sürücünün sürücülük vəsiqəsi alınır və nəqliyyat vasitəsini idarə etmək üçün müvəqqəti icazə verilir, bu barədə hüquq pozuntusu haqqında protokolda qeyd edilir. Nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan məhrumetmə haqqında qərar çıxarıldıqda sürücülük vəsiqəsi qaytarılmır, müvəqqəti icazəsinin qüvvədəolma müddəti şikayətin verilməsi üçün müəyyən edilmiş müddət qurtaranadək, yaxud şikayət üzrə qərar qəbul edilənədək uzadılır.

Bu Məcəllənin 166, 181, 182, 184 və 185-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş pozuntular törədildikdə, polis işçilərinin işə baxılanadək odlu silahı, habelə döyüş sursatını almaq ixtiyarı vardır, bu barədə protokolda qeyd edilir, alınan silahın markası və ya modeli, çapı, seriyası və nömrəsi, döyüş sursatının miqdarı və növü göstərilir. Xidmət vəzifəsinin icrası zamanı hüquqpozma törədilmiş şəxs barəsində şeylər alınması, şəxsi axtarış və şeylərin yoxlanması yalnız təxirəsalınmaz hallarda tətbiq olunur.

Bu Məcəllənin 175-1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş pozuntular törədildikdə ordeni, medalı, Azərbaycan Respublikasının fəxri adı döş nişanını polis işçilərinin almaq ixtiyarı vardır. Hüquqpozandan alınmış orden, medal, Azərbaycan Respublikasının fəxri adının döş nişanı işə baxıldıqdan sonra onların qanuni sahibinə qaytarılır, sahibi məlum olmadıqda isə, Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanına göndərilir. (2, 3, 20, 52)

Tormoz sistemində və ya sükan idarəsində nasazlıq olan, yaxud müvafiq icazə olmadan yenidən qurulan nəqliyyat vasitəsinin istismarı hərəkətin təhlükəsizliyi üçün qorxu törətdikdə, onun istismarı daxili işlər orqanlarının Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada vəkil edilmiş vəzifəli şəxsləri tərəfindən qadağan edilir (20, 52).

Nəqliyyat vasitələrini idarə edən sürücülərin və ya başqa şəxslərin sərxoş vəziyyətdə olduqlarını güman etməyə kifayət qədər əsas olduqda, onlar nəqliyyat vasitəsini idarə etməkdən kənar olunmalı və sərxoşluq vəziyyəti müəyyən olunmuş qaydada müayinə edilməlidir.

Göstərilən şəxslər Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin və Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin müəyyən etdikləri qaydada sərxoşluq vəziyyətinin müayinəsinə göndərilir və müayinə olunur. (52)

Əlaqədar şəxs inzibati qaydada tutulmasından, şəxsi axtarışdan, şeylərin yoxlanmasından, şeylərin və sənədlərin alınmasından yuxarı orqana (vəzifəli şəxsə) və ya prokurora şikyət verə bilər.

İnzibati hüquqpozma nəticəsində mənəvi, fiziki ziyan və ya əmlak ziyanı dəymiş şəxs zərər çəkmiş şəxs sayılır.

Zərər çəkmiş şəxsin işin bütün materialları ilə tanış olmaq, vəsatətini bildirmək, inzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan şikayət vermək hüququ vardır.

Zərər çəkmiş şəxs bu Məcəllənin 260-cı maddəsinə müvafiq surətdə şahid kimi dindirilə bilər.

İnzibati məsuliyyətə cəlb edilən şəxs və zərər çəkmiş şəxs yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər və ya öz fiziki, yaxud psixi qüsurlarına görə inzibati hüquqpozma haqqında işlər üzrə hüquqlarını özləri həyata keçirə bilməyən şəxslər olduqda, həmin şəxslərin mənafeyini təmsil etməyə onların qanuni nümayəndələrinin (valideynlərin, övladlığa götürənlərin, qəyyumların, himayəçilərin) ixtiyarı vardır.

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə müəyyən edilməli hər hansı bir haldan xəbərdar ola bilən hər bir şəxs həmin iş üzrə şahid kimi çağırıla bilər.

Şahid icraatında iş olan orqanın (vəzifəli şəxsin) çağırışı ilə göstərilən vaxtda gəlməyə, doğru ifadələr verməyə, iş üzrə ona nə məlumdursa, hamısını bildirməyə və suallara cavab verməyə borcludur.

Ekspert icraatında inzibati hüquqpozma haqqında iş olan orqan (vəzifəli şəxs) tərəfindən, xüsusi biliyə ehtiyac yarandığı halda təyin edilir.

Ekspert çağırış üzrə gəlməyə və qarşısında qoyulmuş məsələlər üzrə obyektiv rəy verməyə borcludur.

Ekspertin aşağıdakılara ixtiyarı vardır:

Tərcüməçi, icraatında inzibati hüquqpozma haqqında iş olan orqan (vəzifəli şəxs) tərəfindən təyin edilir.

Tərcüməçi, orqanın (vəzifəli şəxs) çağırışı ilə gəlməyə və ona tapşırılan tərcüməni tam və dəqiq yerinə yetirməyə borcludur.

İcraatında inzibati hüquqpozma haqqında iş olan orqana (vəzifəli şəxsin yanına) gəlməklə əlaqədar olaraq zərər çəkənlərin, şahidlərin, ekspertlərin və tərcüməçilərin çəkdikləri xərclər müəyyən edilmiş qaydada ödənilir.

İcraatında inzibati hüquqpozma haqqında iş olan orqana (vəzifəli şəxsin yanına) zərər çəkmiş, şahid, ekspert və tərcüməçi kimi çağırılan şəxslərin işdə olmadıqları müddət ərzində iş yerində onların əmək haqqı müəyyən edilmiş qaydada saxlanılır.

Orqan (vəzifəli şəxs) inzibati hüquqpozma haqqında işə baxılmağa hazırlıq görülərkən aşağıdakı məsələləri həll edir:

İnzibati hüquqpozma haqqında işə onun törədildiyi yerdə baxılır.

Bu Məcəllənin 119—124, 128, 129-cu maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyatda olduğu yerdə də baxıla bilər.

Bu Məcəllənin 169-cu maddəsində, 171-ci maddəsinin birinci, ikinci və üçüncü hissələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə onların törədildiyi yerdə və ya pozuntu törətmiş şəxsin yaşadığı yerdə baxılır.

İnzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə inzibati komissiyalar və yetkinlik yaşına çatmayanların işləri üzrə komissiyalar tərəfindən, pozuntu törətmiş şəxsin yaşadığı yerdə baxılır.

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində inzibati hüquqpozma haqqında işə başqa yerdə baxılması da nəzərdə tutula bilər (3, 20, 26, 52).

İnzibati hüquqpozmalar haqqında işə baxmağa səlahiyyəti olan orqan (vəzifəli şəxs) bu cür işlərə inzibati hüquqpozma haqqında protokolu və işin digər materiallarını aldığı vaxtdan on beş gün müddətində baxır.

Bu Məcəllənin 159, 164-cü maddələrində, 171-ci maddəsinin birinci, ikinci və üçüncü hissələrində, 174, 174-4 və 175-2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə bir gün ərzində, bu Məcəllənin 143, 156-2, 157, 174-1, 174-2, 175-4 və 175-5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş işlərə üç gün ərzində, bu Məcəllənin 52-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş işlərə beş gün ərzində, bu Məcəllənin 41-1—41-9-cu və 96—98-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş işlərə yeddi gün ərzində baxılır.

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə baxılmasının başqa müddətləri də nəzərdə tutula bilər (3, 4, 16, 21, 22, 23, 31, 35, 37, 52, 56).

İşə baxılması həmin işə baxan kollegial orqanın tərkibi elan edilməklə və ya vəzifəli şəxsin təqdim olunması ilə başlanır.

Kollegial orqanın iclasında sədrlik edən və ya işə baxan vəzifəli şəxs hansı işə baxılacağını, inzibati məsuliyyətə kimin cəlb olunmasını elan edir, işə baxılmasında iştirak edən şəxslərə hüquqlarını və vəzifələrini izah edir. Bundan sonra inzibati hüquqpozma haqqında protokol elan olunur. İclasda işə baxılmasında iştirak edən şəxslər dinlənilir, sübutlar tədqiq edilir və vəsatətlər həll olunur. İşə baxılmasında prokuror iştirak etdikdə, onun rəyi dinlənilir (3).

İnzibati hüquqpozma haqqında işə baxılarkən, orqan (vəzifəli şəxs) aşağıdakıları aydınlaşdırmağa borcludur: inzibati hüquqpozma törədilmişdirmi, həmin şəxs onun törədilməsində təqsirlidirmi, inzibati məsuliyyətə cəlb edilməlidirmi, məsuliyyəti yüngülləşdirən və ağırlaşdıran hallar varmı, əmlak zərəri dəymişdirmi, inzibati hüquqpozma haqqında materialları baxılmaq üçün yoldaşlıq məhkəməsinə, müəssisə, idarə və təşkilatda, onların struktur bölmələrində yaradılan sərxoşluğa qarşı mübarizə komissiyasına, ictimai təşkilata, əmək kollektivinə verməyə əsaslar vardırmı; habelə işin düzgün həlli üçün əhəmiyyəti olan başqa halları aydınlaşdırmalıdır (3, 57).

İnzibati hüquqpozma haqqında işə baxılarkən kollegial orqan protokol tərtib edir; protokolda aşağıdakılar göstərilir:

Kollegial orqanın iclasının protokolu iclasda sədrlik edən və katib tərəfindən imzalanır.

Orqan (vəzifəli şəxs) inzibati hüquqpozma haqqında işə baxdıqdan sonra, iş üzrə qərar çıxarır. İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı də qərar qəbul edir.

Qərarda aşağıdakılar göstərilməlidir: qərarı çıxarmış orqanın (vəzifəli şəxsin) adı, işə baxılması tarixi; işinə baxılan şəxs haqqında məlumat; işə baxılarkən müəyyən edilmiş halların şərhi; həmin inzibati hüquqpozma üçün məsuliyyət nəzərdə tutan normativ aktın göstərilməsi; iş üzrə qəbul olunmuş qərar, qəradan şikayət verilməsi müddəti və qaydası.

İnzibati hüquqpozmaya görə bu Məcəllənin 203-cü maddəsinin 1—4-cü bəndlərində göstərilmiş orqanların (vəzifəli şəxslərin) tənbeh verməsi haqqında məsələ həll olunarkən, eyni zamanda əmlak zərərinin hüquqpozmanı törədən tərəfindən ödənilməsi məsələsi həll edilərsə, iş üzrə qərarda tutulmalı olan zərərin miqdarı, onun ödənilməsi müddəti və qaydası göstərilir.

İş üzrə qərarda alınmış şeylər və sənədlər haqqında məsələ həll edilməlidir.

Kollegial orqanın qərarı iclasda iştirak etmiş kollegial orqan üzvlərinin sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilir.

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərar onu qəbul edilmiş vəzifəli şəxs tərəfindən, kollegial orqanın qərarı isə sədrlik edən və katib tərəfindən imzalanır.

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş hallarda inzibati hüquqpozma haqqında protokolda tənbeh tədbiri barəsində müvafiq qeyd edilir və ya qərar müəyyən edilmiş başqa üsulla tərtib olunur (25, 52).

Orqan (vəzifəli şəxs) inzibati hüquqpozma haqqında işə baxdıqdan sonra aşağıdakı qərarlardan birini çıxarır:

İşin icraatına xitam vermək barəsində qərar, şifahi irad elan edildikdə, materiallar baxılmaq üçün yoldaşlıq məhkəməsinə, müəssisə, idarə və təşkilatda, onların struktur bölmələrində yaradılan sərxoşluğa qarşı mübarizə komissiyasına, ictimai təşkilata və ya əmək kollektivinə, yaxud prokurora, ibtidai istintaq və ya təhqiqat orqanına verildikdə, habelə bu Məcəllənin 236-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar olduqda çıxarılır (3).

Qərar qəbul olunduqdan sonra dərhal elan edilir.

Qərarın surəti üç gün ərzində barəsində qərar çıxarılmış şəxsə, habelə zərər çəkmiş şəxsin xahişi ilə ona verilir və ya göndərilir.

Qərarın surəti imza etdirilməklə verilir. Qərarın surəti göndərildikdə, işdə bu barədə müvafiq qeyd edilir.

Gömrük qaydalarının pozulması haqqında və kontrabanda haqqında işlər üzrə qərarın surəti, barəsində qərar çıxarılmış şəxsə Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş qaydada verilir (25, 52).

Bu Məcəllənin 52, 122, 129, 164, 169-cu maddələrində, 171-ci maddəsinin birinci, ikinci və üçüncü hissələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə baxan orqan (vəzifəli şəxs) pozuntu törətmiş şəxsin tənbeh edildiyi barədə onun işlədiyi, təhsil aldığı və ya yaşadığı yerdə müdiriyyətə və ya ictimai təşkilata, bu Məcəllənin 200 və 201-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar olduqda isə, onun işlədiyi (təhsil aldığı yerdə) müəssisə, idarə və təşkilatın, kolxozun və tədris müəssisəsinin rəhbərinə məlumat verir. Bu Məcəllənin 52-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlər üzrə qəbul edilmiş qərar barəsində, həmçinin xırda oğurluq haqqında protokolu məhkəməyə göndərmiş müəssisə, idarə və təşkilatın müdiriyyətinə və ya daxili işlər orqanının rəhbərliyinə məlumat verilir.

Bu Məcəllənin 43, 108—118, 121-ci maddələrində, 132-ci maddəsinin birinci və ikinci hissələrində, 133-cü maddəsinin birinci hissəsində, 134-cü maddəsinin birinci, ikinci və üçüncü hissələrində, 137-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlərə baxan vəzifəli şəxslər qəsdən pozuntu törətmiş şəxsin tənbeh edilməsi haqqında onun iş, təhsil və ya yaşayış yerinin müdiriyyətinə və ya ictimai təşkilatına məlumat verirlər.

Bu Məcəllənin 166 və 183-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlər üzrə xidmət vəzifələrinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar olaraq müəssisə, idarə və təşkilat tərəfindən odlu silahın, habelə döyüş sursatının etibar edildiyi və ya müvəqqəti istifadəyə verildiyi şəxs barəsində qərarın surəti məlumat üçün müvafiq müəssisə, idarə və ya təşkilata və odlu silahdan istifadə olunmasını həmin şəxsə qadağan etmək məsələsinə baxılması üçün daxili işlər orqanına göndərilir (3, 10, 20, 57).

İşə baxan orqan (vəzifəli şəxs) inzibati hüquqpozmalar törədilməsinə kömək edən səbəbləri və şəraiti müəyyən etdikdə, bu səbəblərin və şəraitin aradan qaldırılması üçün tədbirlər görmək barəsində müvafiq müəssisə, idarə təşkilatlara, vəzifəli şəxslərə təkliflər verir. Təklifin alındığı gündən bir ay ərzində həmin təşkilatlar və şəxslər təklif vermiş orqana (vəzifəli şəxsə) görülən tədbirlər haqqında məlumat verməyə borcludur.

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan:

Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə başqa qayda qoyulmamışsa, şikayət inzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərar çıxarmış orqana (vəzifəli şəxsə) göndərilir. Qərar çıxarmış orqan (vəzifəli şəxs) alınmış şikayəti üç gün ərzində işlə birlikdə bu maddəyə müvafiq surətdə şikayətə baxmağa ixtiyarı olan orqana (vəzifəli şəxsə) göndərir.

İnzibati tənbehetmə haqqında qərardan şikayət vermiş şəxsdən dövlət rüsumu tutulmur (3, 25, 38, 52).

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan şikayət qərarın çıxarıldığı gündən on gün ərzində verilə bilər. Göstərilən müddət üzrlü səbəblərə görə ötürüldükdə, barəsində qərar çıxarılmış şəxsin ərizəsi əsasında həmin müddət şikayətə baxmağa səlahiyyəti olan orqan (vəzifəli şəxs) tərəfindən bərpa edilə bilər.

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan prokuror protest verə bilər.

Bu Məcəllənin 26 və 32-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş tənbeh tədbirlərinin tətbiqi haqqında qərarlar, habelə inzibati hüquqpozmanın törədildiyi yerdə cərimə tutulması halları istisna olmaqla, şikayətin müəyyən edilmiş müddətdə verilməsi inzibati tənbehetmə haqqında qərarın icrasını şikayətə baxılanadək dayandırır.

Prokurorun protest verməsi qərarın icrasını protestə baxılanadək dayandırır.

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan şikayətə və protestə, Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə başqa qayda müəyyən edilmədikdə, bunların alındığı gündən on gün müddətində səlahiyyətli orqanlar (vəzifəli şəxslər) baxırlar. (52)

Orqan (vəzifəli şəxs) inzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan şikayətə və ya protestə baxarkən, çıxarılmış qərarın qanuni və əsaslı olub-olmadığını yoxlayır.

Orqan (vəzifəli şəxs) inzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan şikayətə və ya protestə baxarkən aşağıdakı qərarlardan birini qəbul edir:

Qərarı işi həll etməyə səlahiyyəti olmayan orqanın (vəzifəli şəxsin) çıxardığı müəyyən edilərsə, bu qərar ləğv olunur və iş baxılmaq üçün səlahiyyətli orqana (vəzifəli şəxsə) göndərilir.

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan şikayət və ya protest barəsində qərarın surəti, barəsində qərar çıxarılmış şəxsə, zərər çəkmiş şəxsin xahişi olduqda isə, həmçinin ona üç gün ərzində göndərilir. Protestə baxılmasının nəticələri haqqında prokurora məlumat verilir.

Bu Məcəllənin 52, 143, 164, 174, 175-2, 175-3 və 176-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozmalar haqqında işlər üzrə hakimin qərarı prokurorun protesti əsasında xalq hakiminin özü tərəfindən, habelə prokurorun protestinin olub-olmadığına baxmayaraq, yuxarı məhkəmənin sədri tərəfindən ləğv edilə və ya dəyişdirilə bilər.

Bu Məcəllənin 164-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə daxili işlər orqanı rəisinin və ya onun müavininin qərarı prokurorun protesti əsasında daxili işlər orqanı rəisinin özü tərəfindən, habelə prokurorun protestinin olub-olmadığına baxmayaraq, yuxarı daxili işlər orqanının rəisi tərəfindən ləğv edilə və ya dəyişdirilə bilər (16, 21, 23, 52, 57).

İnzibati hüquqpozma haqqında iş üzrə qərardan verilmiş şikayətə dair qərara prokuror protest verə bilər.

Şikayətə dair qərara protest şikayətə dair qərar qəbul etmiş orqan (vəzifəli şəxs) barəsində yuxarı orqana (vəzifəli şəxsə) verilir.

İnzibati hüquqpozma haqqında işə xitam verilməklə qərarın ləğvi tutulmuş pul məbləğinin, ödənişlə alınmış və müsadirə edilmiş predmetlərin qaytarılması, habelə əvvəl qəbul edilmiş qərarla əlaqədar digər məhdudlaşdırmaların ləğvi ilə nəticələnir. Predmeti qaytarmaq mümkün olmadıqda, onun dəyəri ödənilir.

İnzibati hüquqpozma haqqında işə xitam verilməklə qərarın ləğvi haqqında lazımi hallarda və ya barəsində qərarın ləğv olunduğu şəxsin xahişi ilə onun iş yerinə, təhsil aldığı və ya yaşadığı yerə məlumat verilir.

Həbsəalma və ya islah işləri şəklində qanunsuz inzibati təhbehetmə nəticəsində vətəndaşa dəymiş zərər qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada ödənilir.

İnzibati tənbehetmə haqqında qərarın dövlət orqanları və ictimai orqanlar, müəssisə, idarə və təşkilatlar, vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar tərəfindən icrası məcburidir.

Bu Məcəllə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericiliyi ilə başqa qayda müəyyən edilməmişsə, inzibati tənbehetmə haqqında qərar çıxarıldığı vaxtdan icra olunmalıdır.

İnzibati təhbehetmə haqqında qərara dair şikayət və ya protest verildikdə, qərar xəbərdarlıq, inzibati həbs şəklində tənbehetmə tədbiri tətbiq etmək haqqındakı qərarlar, habelə inzibati hüquqpozmanın törədildiyi yerdə cərimə tutulduğu hallar istisna olmaqla, şikayət və ya protest təmin edilmədən saxlandıqdan sonra icra edilməlidir.

Cərimə şəklində inzibati tənbehetmə haqqında qərar bu Məcəllənin 294-cü maddəsinin birinci hissəsində könüllü icra üçün müəyyən olunmuş müddət qurtardıqdan sonra, məcburi icra edilməlidir.

İnzibati tənbehetmə haqqında qərar onu çıxarmış orqan (vəzifəli şəxs) tərəfindən icraya verilir. (52)

İnzibati tənbehetmə haqqında qərarları səlahiyyətli orqanlar bu Məcəllə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada icra edirlər.

İnzibati həbs haqqında qərar Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada daxili işlər orqanları tərəfindən icra edilir.

Bir şəxs barəsində inzibati təhbehetmə haqqında bir neçə qərar çıxarıldığı halda, hər qərar müstəqil surətdə icra edilir. (52)

İnzibati həbs, islah işləri və ya cərimə (inzibati hüquqpozmanın törədildiyi yerdə cərimə alınması istisna edilməklə) şəklində inzibati tənbehetmə haqqında qərarın dərhal icrasını istisna edən hallar olduqda, qərar çıxarmış orqan (vəzifəli şəxs) qərarın icrasını bir ayadək müddətə təxirə sala bilər.

İnzibati tənbehetmə haqqında qərar çıxarmış orqan (vəzifəli şəxs) aşağıdakı hallarda qərarın icrasına xitam verir:

İnzibati tənbehetmə haqqında qərar çıxarıldığı gündən üç ay ərzində icraya verilmədikdə, icra olunmur. Qərarın icrası bu Məcəllənin 279-cu maddəsinə uyğun olaraq dayandırıldıqda, müddətin hesablanması şikayətə və ya protestə baxılanadək dayandırılır. Qərarın icrası bu Məcəllənin 289-cu maddəsinə uyğun olaraq təxirə salındığı halda, müddətin hesablanması təxirəsalma müddəti qurtaranadək dayandırılır.

İnzibati hüquqpozmaların ayrı-ayrı növləri haqqında işlər üzrə qərarların icrası üçün Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə başqa, daha uzun müddətlər müəyyən edilə bilər. (52)

İnzibati tənbehetmə haqqında qərarın icrası ilə əlaqədar məsələlər qərar çıxarmış orqan (vəzifəli şəxs) tərəfindən həll olunur.

İnzibati tənbehetmə haqqında qərarın düzgün və vaxtında icrasına nəzarət etmək, qərar çıxarmış orqana (vəzifəli şəxsə) tapşırılır.

Xəbərdarlıq şəklində inzibati tənbehetmə haqqında qərar çıxarmış orqan (vəzifəli şəxs), onu işə baxılması qurtardıqdan sonra qərarın elan olunması yolu ilə icra edir.

Xəbərdarlıq şəklində inzibati tənbehetmə haqqında qərar, pozuntu törətmiş şəxsin iştirakı olmadan çıxarıldıqda, ona bu Məcəllənin 272-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada qərarın surəti verilir.

Bu Məcəllənin 119—127-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş pozuntuların törədildiyi yerdə xəbərdarlıq şəklində inzibati tənbeh Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilmiş üsulla verilir. (52)

Pozuntu törətmiş şəxs cərimə qoyulması haqqında qərarın ona verildiyi vaxtdan on beş gündən gec olmayaraq, belə qərardan şikayət və ya protest verildiyi halda isə—şikayət və ya protestin təmin edilmədiyi haqqında məlumatın verildiyi gündən on beş gündən gec olmayaraq cəriməni verməlidir.

Xırda xuliqanlıq etmiş on altı yaşından on səkkiz yaşınadək şəxsin müstəqil qazancı olmadıqda, cərimə valideynlərdən və ya onları əvəz edən şəxslərdən tutulur.

İnzibati hüquqpozma törədilməsinə görə qoyulmuş cəriməni pozuntu törətmiş şəxs, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə başqa qayda nəzərdə tutulmamışsa, pozuntunun baş verdiyi yerdə alınan cərimə istina olmaqla, Azərbaycan Respublikası Əmanət Bankı idarəsinə verir (20, 52).

Pozuntu törətmiş şəxs cəriməni bu Məcəllənin 294-cü maddəsində müəyyən edilmiş müddətdə ödəmədiyi halda, cərimə qoyulması haqqında qərar Azərbaycan Respublikası Mülki-Prosessual Məcəllə ilə qoyulmuş qaydalara uyğun olaraq, onun əmək haqqından və ya başqa qazancından, pensiyasından və ya təqaüdündən cərimə məbləğinin məcburi qaydada tutulması üçün göndərilir.

Cərimələnmiş şəxs işləmirsə və ya pozuntu törətmiş şəxsin əmək haqqından və ya başqa qazancından, pensiyasından, yaxud təqaüdündən cərimə tutmaq başqa səbəblərə görə mümkün deyilsə, orqanın (vəzifəli şəxsin) cərimə qoymaq haqqındakı qərarı əsasında məhkəmə icraçısı cəriməni pozuntu törətmiş şəxsin öz əmlakından, habelə ümumi mülkiyyətdə onun payından tutur.

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq, icra sənədləri üzrə alına bilməyən əmlakdan cərimə tutula bilməz.

Vəzifəli şəxslərə təyin olunmuş cərimələri müəssisə, idarə və təşkilatların hesabına aid etmək qadağandır.

Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayış yeri olmayan şəxslərin öz nəqliyyat vasitələrində kontrabanda predmetləri aşkar edildikdə, cərimə Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsinin qaydaları üzrə tutulur. (52)

İnzibati hüquqpozma törədildiyi yerdə bu Məcəllənin 246-cı maddəsinə uyğun olaraq cərimə tutulduqda, pozuntu törətmiş şəxsə müəyyən edilmiş nümunədə qəbz verilir.

İnzibati hüquqpozmanın törədildiyi yerdə cərimə ödənilmədiyi halda işin icraatı, sonra isə qərarın icrası bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir.

Cərimə qoyulması haqqında qərar üzrə cərimə tamamilə tutulmuş olduqda, icra haqqında qeydlə birlikdə həmin qərar onu qəbul etmiş orqana (vəzifəli şəxsə) qaytarılır.

Predmetlərin ödənişlə alınması haqqında qərar əsasında alınmış predmetləri qərar çıxarmış orqanlar (vəzifəli şəxslər) alınmalı əmlakın olduğu yerdə komisyon mağazasına və ya xüsusi olaraq bu məqsəd üçün ayrılmalı dövlət və ya kooperativ ticarəti mağazalarına satılmağa verirlər.

Odlu silahın və döyüş sursatının ödənişlə alınması haqqında qərar daxili işlər orqanları tərəfindən icra edilir.

Ödənişlə alınmış predmetin satışından əldə edilən məbləği qərar çıxarmış orqanlar (vəzifəli şəxslər), alınmış predmetin satışı ilə əlaqədar xərclər çıxılmaqla, bu Məcəllənin 28-ci maddəsinə uyğun olaraq həmin predmetin keçmiş sahibinə verirlər.

Predmetin ödənişlə alınması haqqında qərarların icrasının Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə başqa qaydası müəyyən edilə bilər. (52)

İnzibati hüquqpozmaların törədilməsi aləti və ya bilavasitə obyekti olmuş predmetin müsadirəsi haqqında qərarı aşağıdakılar icra edirlər:

İnzibati hüquqpozmalar törədilməsinin aləti və ya bilavasitə obyekti olmuş predmetin müsadirəsi haqqında qərar müsadirə edilmiş predmetin alınması və ödənişlə məcburi olaraq dövlət mülkiyyətinə verilməsi yolu ilə icra edilir.

Kontrabanda predmetlərinin, habelə Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhəddindən kontrabanda predmetlərini keçirmək və ya onları gizlətmək üçün nəzərdə tutulmuş daşıma vasitələrinin və başqa vasitələrin müsadirəsi haqqında qərarlar Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsinin qaydaları üzrə icra olunur. (52)

Müsadirə edilmiş, inzibati hüquqpozma törədilməsinin aləti və ya bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müəyyən olunmuş qaydada satılır.

Predmetin müsadirəsi haqqında qərar icra haqqında qeydlə birlikdə həmin qərarı çıxarmış orqana (vəzifəli şəxsə) qaytarılır.

Nəqliyyat vasitələrini idarəetmə hüququndan məhrumetmə haqqında qərar daxili işlər orqanlarının bu Məcəllənin 212-ci maddəsinin 2-ci bəndində göstərilmiş vəzifəli şəxsləri tərəfindən icra edilir.

Ov hüququndan məhrumetmə haqqında qərar ov qaydalarına əməl olunmasına dövlət nəzarəti edən orqanların bu Məcəllənin 230-cu maddəsinin ikinci hissəsində göstərilmiş vəzifəli şəxsləri tərəfindən icra edilir.

Nəqliyyat vasitələrini idarəetmə hüququndan məhrumetmə haqqında qərar, sürücü nəqliyyat vasitələrinin bütün növlərini idarəetmə hüququndan məhrum olunduqda, sürücülük vəsiqəsi alınmaq yolu ilə icra edilir.

Sürücü nəqliyyat vasitələri növlərinin bir qismini idarəetmə hüququndan məhrum edilmişsə, nəqliyyat vasitələrinin hansı növlərini idarəetmə hüququndan məhrum olunduğu sürücülük vasiqəsində qeyd edilir.

Nəqliyyat vasitələrini idarəetmə hüququndan məhrum olmuş sürücü sürücülük vəsiqəsini təhvil verməkdən boyun qaçırdıqda, sürücülük vəsiqəsi müəyyən edilmiş qaydada daxili işlər orqanları tərəfindən alınır.

Nəqliyyat vasitələrini idarəetmə hüququ verən vəsiqələrin alınması qaydası Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilir. (52)

Ov hüququndan məhrumetmə haqqında qərar ovçuluq biletinin alınması yolu ilə icra edilir.

Ov hüququndan məhrum edilmiş şəxs ovçuluq biletini təhvil verməkdən boyun qaçırdıqda, ov qaydalarına əməl olunmasına dövlət nəzarəti edən orqanlar ovçuluq biletini müəyyən edilmiş qaydada alırlar.

Nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan və ya ov hüququndan müəyyən müddət məhrum edilmiş şəxs əməyə vicdanla yanaşdıqda və nümunəvi davrandıqda, tənbeh vermiş orqan (vəzifəli şəxs) göstərilən hüquqdan məhrumetmə müddətini, təyin edilmiş müddətin azı yarısı keçdikdən sonra ictimai təşkilatın, əmək kollektivinin vəsatəti ilə azalda bilər.

Nəqliyyat vasitələrinin sürücüləri və ov qaydalarını pozmuş şəxslər bu hüquqdan məhrumetmə haqqında qərar çıxarıldığı gündən xüsusi hüquqdan məhrum edilmiş hesab olunurlar.

Xüsusi hüquqdan məhrumetmə müddəti qurtardıqda, habelə həmin müddət bu Məcəllənin 306-cı maddəsinə uyğun olaraq azaldıldıqda, həmin inzibati tənbeh tədbirinə cəlb edilmiş şəxsdən alınan sənədlər müəyyən olunmuş qaydada ona qaytarılır.

İslah işlərinin tətbiqi haqqında qərar onun qəbulunun ertəsi günündən gec olmayaraq icraya göndərilir.

Bu Məcəllənin 31-ci maddəsinə müvafiq surətdə islah işləri pozuntu törətmiş şəxsin daimi iş yerində çəkilir.

Pozuntu törətmiş şəxsin qazancından cəzanın çəkildiyi müddət ərzində islah işləri haqqında qərarla müəyyən edilmiş məbləğdə dövlət xeyrinə pul tutulur.

İslah işlərinin çəkilməsi pozuntu törətmiş şəxsin işlədiyi və onun qazancından pul tutulduğu vaxtla hesablanır.

Pozuntu törətmiş şəxsin işlədiyi günlərin sayı məhkəmə (hakim) tərəfindən müəyyən edilmiş tənbehin təqvim müddətinə düşən iş günlərinin sayından az olmamalıdır. Pozuntu törətmiş şəxs göstərilmiş iş günləri qədər işləməmişsə və işlənməmiş günlərin tənbeh müddətinə daxil edilməsi üçün əsas yoxdursa, islah işlərinin çəkilməsi nəzərdə tutulmuş miqdarda iş günləri pozuntu törətmiş şəxs tərəfindən tamamilə çəkilənədək davam edir.

Pozuntu törətmiş şəxsin üzürlü səbəblərə görə işləmədiyi və qanuna uyğun olaraq ona əmək haqqı verildiyi vaxt tənbehin çəkilməsi müddətinə daxil edilir. Xəstəlik vaxtı, xəstəyə qulluq üçün verilmiş vaxt, hamiləliyə və doğuma görə məzuniyyətdə keçirilmiş vaxt da həmin müddətə daxil edilir. Sərxoşluğun və ya sərxoşluqla əlaqədar hərəkətlərin doğurduğu xəstəlik vaxtı islah işlərinin çəkilməsi müddətinə daxil edilmir. (52)

Pozuntu törətmiş şəxsin islah işləri çəkdiyi yerdə müəssisə, idarə və təşkilatın müdiriyyətinə bunlar tapşırılır:

Xırda xuliqanlıq törətməyə görə tətbiq edilmiş islah işlərini görməkdən şəxs boyun qaçırdıqda, islah işlərinin qalmış müddəti məhkəmənin (hakimin) qərarı ilə minimum əmək haqqı məbləğinin on mislindən on iki mislinədək miqdarda cərimə ilə və ya on beş gündən artıq olmamaqla, islah işlərinin üç günü əvəzinə bir həbs günü hesabı ilə inzibati həbslə əvəz edilə bilər. (52)

İnzibati həbs haqqında qərar çıxarıldıqdan sonra dərhal icra edilir.

İnzibati həbsə alınmış şəxslər daxili işlər orqanlarının müəyyən etdikləri yerlərdə mühafizə altında saxlanılır. İnzibati həbs haqqında qərar icra olunarkən, həbs edilənlər şəxsi axtarışdan keçirilir.

İnzibati qaydada tutma müddəti inzibati həbs müddətinə daxil edilir.

İnzibati həbs Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydalar üzrə çəkilir. (52)

Bu Məcəllənin 164-cü maddəsində, 171-ci maddəsinin üçüncü hissəsində və 174, 175-2, 175-3, 175-4, 175-5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş hüquqpozmalara görə inzibati həbsə alınmış şəxslərdən fiziki işlərdə istifadə olunur.

İnzibati həbsə alınmış şəxslərdən əməkdə istifadə olunmasının təşkili yerli xalq deputatları Sovetlərinin icraiyyə komitələrinə tapşırılır.

İnzibati həbsə alınmış şəxslərə həbsdə olduqları vaxt ərzində daimi iş yerindən əmək haqqı verilmir (3, 16, 24).

İnzibati hüquqpozma haqqında işə dair qərarın əmlak zərərinin ödənilməsinə aid hissəsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə, bu Məcəllə ilə və mülki prosessual qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada icra olunur.

İnzibati hüquqpozma haqqında işə dair qərar əmlak zərərinin ödənilməsi üçün icra sənədidir.

Pozuntu törətmiş şəxs əmlak zərərini qərarın ona verildiyi vaxtdan on beş gündən gec olmayaraq (bu Məcəllənin 272-ci maddəsi), belə qərardan şikayət və ya protest verildikdə isə, şikayətin və ya protestin təmin edilmədiyinə dair məlumat verildiyi vaxtdan on beş gündən gec olmayaraq ödəməlidir. (52)

Qərarın əmlak zərərinin ödənilməsinə aid hissəsi bu Məcəllənin 315-ci maddəsinin üçüncü hissəsi ilə müəyyən edilmiş müddətdə icra olunmadıqda, qərar mülki prosessual qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş icraat qaydasında zərərin tutulması üçün göndərilir.

Fövqəl’adə vəziyyət e’lan olunmuş yerin hüdudlarından inzibati çıxartma haqqında qərar qəbul olunduqdan dərhal sonra icra edilir (25).

Fövqəl’adə vəziyyət e’lan olunmuş yerin hüdudlarından inzibati çıxartma haqqında qərar bu Məcəllənin 212-ci maddəsinin birinci hissəsində və 212-1-ci maddəsində göstərilmiş orqanların vəzifəli şəxsləri tərəfindən icra edilir (25).

Fövqəl’adə vəziyyət e’lan olunmuş yerin hüdudlarından inzibati çıxartma haqqında qərar çıxartma haqqında qeydlə birlikdə, inzibati tənbeh vermiş vəzifəli şəxsə qaytarılır (25).

Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Azərbaycan Respublikası hüdudlarından kənara çıxarılma haqqında qərarda müəyyən olunmuş müddətdə ölkəni tərk etməlidirlər.

Azərbaycan Respublikası ərazisini tərk etməkdən boyun qaçıran əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Azərbaycan Respublikası baş prokurorunun və Naxçıvan Muxtar Respublikası prokurorunun sanksiyası əsasında tutulur və məcburi qaydada Azərbaycan Respublikası hüdudlarından kənara çıxarılırlar (38).

Azərbaycan Respublikası hüdudlarından kənara çıxarılma haqqında müvafiq dövlət orqanlarının qərarı bu Məcəllənin 212-ci maddəsinin birinci hissəsində göstərilmiş orqanların vəzifəli şəxsləri tərəfindən icra edilir.

Azərbaycan Respublikası ərazisindən çıxarılan əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin çıxarılmasına görə xərclər onların öz üzərinə düşür.

Bu şəxslərin çıxarılma xərcləri olmadıqda belə xərclərin ödənilməsi:

Azərbaycan Respublikası hüdudlarından kənara çıxarılma haqqında qərar icra edildikdən sonra çıxartma haqqında qeydlə birlikdə qərarı vermiş müvafiq dövlət orqanlarının vəzifəli şəxsinə qaytarılır (38).